O’zbekistonda moliya bozorining amal qilishi va shakllanishi. Mundarija Kirish Reja; I bob. Moliya bozori faoliyatining nazariy-huquqiy asoslari va iqtisodda tutgan o’rni

Korporativ qimmatli qog’ozlarni birlamchi joylashtirishda tijorat
17
banklarining ulushi dinamikasi
100%
80%
60%


2007 2008 2009 2010 2011 2012 banklar boshqa emitentlar
40%
20%
0%
«Toshkent» Respublika fond birjasining birlamchi joylashtirish va ikkilamchi bozor savdo maydonlaridagi qimmatli qog’ozlaming investitsiyaviy jozibadorligi bo’yicha tahlillari shuni ko’rsatmoqdaki, birja savdo aylanmalarining asosiy qismi tijorat banklari aksiyalariga to’g’ri kelmoqda.
2012-yil natijalariga ko’ra, tijorat banklarining qimmatli qog’ozlari bilan amalga oshirilgan jami bitimlar hajmi 137,3 mlrd. so’mni tashkil etdi va bu fond birjasi umumiy savdo aylanmasining 64,4 %ini tashkil etadi. Korporativ qimmatli qog’ozlami birlamchi joylashtirishning umumiy hajmida (93,4 mlrd.so’m) tijorat banklarining ulushi 67,8% (63,4 mlrd.so’m) ni tashkil etdi. (6- rasm)
Ikkilamchi bozorda investorlaming banklar qimmatli qog’ozlariga bo’lgan qiziqishlari 2012-yilda eng yuqori ko’rsatkichni namoyon qildi. Ya’ni, agar ushbu ko’rsatkich 2007-yilda 12,8 %ni tashkil qilgan bo’lsa, 2012-yilga kelib esa 65,4% ga ko’tarildi.(7-rasm) «Toslikent» Respublika fond birjasida qimmatli qog’ozlar bilan amalga oshiriladigan savdo jarayonlarida banklaming ishtirokini tahlil qilgan holda, ta’kidlash lozimki, qimmatli qog’ozlaming birja bozorida banklar eng faol emitentlar hisoblanishi bilan birga investor sifatida ham faol ishtirok etmoqdalar. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, tijorat banklarining aksariyat qismi fond birjasi rasmiy birja listingining oliy «А» toifasiga kiritilgan bo’lib, bu tijorat banklari aksiyalarining ishonchliligidan, moliyaviy barqarorligidan, investitsion jozibadorligidan va ular to’g’risidagi axborotlaming ochiqligidan dalolat beradi.
7-rasm