O’zbekistonda ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasining holatini prognozlashtirish

Qisqacha xulosalar.

Mamlakat iqtisodiyoti bir-biri bilan o‘zaro zich bog‗langan ko‘pgina makroiqtisodiy elementlardan tarkib topgan murakkab tizimni ifodalaydi. Bu elementlar orasida o‘zaro nisbat iqtisodiy tuzilmani tashkil etadi.

Iqtisodiy tuzilma tushunchasi yoki iqtisodiyotni barcha tarmoqlari nisbatan ifodasi sifatida qo‘llaniladi.

Ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasini tarkibi quyidagi nisbatlar orqali ifodalanishi mumkin:

Ishlab chiqarishdagi nisbatlar; tarmoqlararo nisbat; tarmoq ichidagi nisbat; xududiy nisbatlar; tashqi iqtisodiy nisbatlar; qiymatli nisbatlar va x.k.

Ishlab chiqarish nisbatlari iqtisodiyotning o‘sishi va uning samaradorligini o‘sish imkoniyatlarini ifodalaydi.

Ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasini shakillanishi va rivojlanishiga turli xil omillar sezilarli ta‘sir kursatadi. Deyarli barcha nisbatlarga jamiyat ehtiyojlarining o‘sishi va IТТ rivojlanishi ta‘sir etadi.

Тarmoq tuzilmasini yaxshilash omillari quyidagilardir: sanoat qazib chiqaruvchi va ishlov beruvchi tarmoqlari rivojlanish nisbatlarining yaxshilanishi, tarmoqlarning tezkor rivojlanishi va boshqalardir.

Ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasidagi nisbat va siljishlarni prognozlash prognozlarning aloxida turlarini ishlab chiqishga asoslanadi.

Ijtimoiy ishlab chiqarish nisbatlari rivojlanishining prognoz qilganda rivojlangan sanoatlashgan mamlakatlarga xos bo‘lgan umumiy qonuniyatlar va ularning o‘zgarishini inobatga olish zarur.

Ijtimoiy ishlab chiqarish rivojlanishidagi umumiy tendensiyalarni aniqlash bilan birga prognozlarni ishlab chiqarish jarayonida iqtisodiy rivojlanishda mavjud bo‘lgan disproporsiyalar va ular oldini olish yo‘llari aniqlanadi. Ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasi rivojlanishini prognozlash jarayonida prognozlarning ko‘p variantli ishlab chiqilishi amalga oshiraladi.

Prognozlash ijtimoiy ishlab chiqarishning samarali tuzilmasi, proporsiyalari va dinamikalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan bo‘lishi zarur.

Iqtisodiyotni strukturaviy qayta ko‘rishning asosiy strategik yo‘nalishi – uning ijtimoiy yo‘naltirilganligini oshirish xisoblanadi.

Bundan kelib chiqqan holda strukturaviy o‘zgartirishlar uzoq muddatli istiqbolda moddiy ishlab chiqarish birlamchi sektorlari ulushining qisqarishini ta‘minlash, yakuniy mahsulot, noishlab chiqarish soxasi tarmoqlari, ijtimoiy soxa tarmoqlariga xizmat qiluvchi tarmoqlar rolini oshirishni ta‘minlash zarur.