O’zbekistonda ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasining holatini prognozlashtirish

6. O’zbekistonda ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasining holati va mukammallashuvining prognoz baholari.

Oxirgi ikki o‘n yillikda va ayniqsa 90-yillar boshidan O‘zbekiston iqtisodiyoti chuqur strukturaviy inqiroz holatida turibdi. Barcha strukturaviy inqirozlar bir qator umumiy xususiyatlarga ega: ular nodavriy va uzoq muddatli xarakterga ega; iqtisodiyotning eng muhim sohalarini qamrab oladi; ishlab chiqarishdagi nomutanosiblikni kuchaytiruvchi yetarlicha ishlab chiqarmaslik yoki ortiqcha ishlab chiqarish bilan kuzatiladi.

O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun strukturaviy inqirozning quyidagi ko‘rinishlari xos:

• 
  Ishlab chiqarishning ikkiamchi ulushi;
  
• 
  I bo‘lim ulushining o‘ta yuqoriligi va unga muvofiq II bo‘limning o‘ta past ulushi;
  
• 
  I bo‘lim tarkibida shu bo‘lim mahsulotini ishlab chiqarish uchun ishlab chiqariladigan mahsulot ulushining o‘ta yuqoriligi va iste‘mol mahsulotlari ishlab chiqarish ulushining pastligi;
  
• 
  Qazib oluvchi tarmoq mahsulotlari ulushining ishlov beruvchi tarmoq mahsulotlari ulushiga nisbatan o‘ta yuqoriligi (sanoat mahsulotining umumiy hajmida);
  
• 
  Fond iste‘molining fond jamg‗arishiga nisbatan ulushining pastligi;
  
• 
  Fond qaytimi ulushining milliy daromadga nisbatan o‘ta yuqoriligi;
  
• 
  Harbiy sanoat majmuining keragidan ortiq rivojlanishi;
  
• 
  Ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining pastligi va moddiy resurslardan foydalanishda isrofgarchilikka yo‘l qo‘yilishi.
  

Hozirgi sharoitda iqtisodiyotni strukturaviy qayta qurishning asosiy strategik yo‘nalishi – uning ijtimoiy yo‘naltirilganligini oshirish hisoblanadi.

Bundan kelib chiqqan holda strukturaviy o‘zgartirishlar uzoq muddatli istiqbolda moddiy ishlab chiqarish birlamchi sektorlari ulushining qisqarishini ta‘minlash, yakuniy mahsulot, noishlabchiqarish sohasi tarmoqlari, ijtimoiy soha tarmoqlariga xizmat qiluvchi tarmoqlar rolini oshirishni ta‘minlashi zarur.

O‘rta muddatli va qisqa muddatli istiqboldagi strukturaviy qayta o‘zgartirishlar mamlakat iqtisodiyotidagi nomutanosibliklarning oldini olishga yo‘naltiriladi va ko‘p jihatdan tarmoq ichidagi nisbatlarga tegishli bo‘ladi. Bir qator iqtisodchilarning fikricha iqtisodiyotni rivojlantirishda ustivor yo‘nalishlar qo‘yidagilardan iborat bo‘ladi:

• 
  Тa‘minlovchi tarmoqlarning rivojlanishi;
  
• 
  Mamlakatning mahsulot mustaqilligini ta‘minlash;
  
• 
  Iqtisodiyotda texnologik yadroni tiklash;
  
• 
  Sanoat iste‘moli sektorini shakllantirish;
  
• 
  Тexnologik resurslar manbai sifatida konversiyani amalga oshirish va shu kabilar.