O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
23
 
3-jadval. 
 Xorazm viloyati tumanlarning sug‘oriladigan yerlarini gidromodul rayonlar bo‘yicha taqsimoti, %
Tumanlar
Sug‘oriladigan 
maydon, ming 
ga,
Kuzatuv 
quduqlari, 
dona
Kuzati 
ladigan 
maydon, 
ming ga
Gidromodul rayonlar
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
Urganch
28,11
194
28,08
1,07 1,86 1,55 6,14
9,84 12,64 20,10 19,82 26,97
Yangibozor
23,70
180
23,63
1,38 2,26 1,42 7,74
6,84
9,36
19,28 21,61 30,11
Bog‘ot
23,59
198
23,57
0
0
0
4,13
0,31
0,00
26,66 16,59 52,32
Shovot
28,63
205
28,61
0
0
0
1,83
2,97
0,64
18,01 32,44 44,10
Xazorasp
33,63
201
33,61
0
0
0
0
4,35
0
30,05 26,06 39,54
Xiva
18,29
191
18,27
1,64 0,11
0
9,62
4,16
3,39
22,31 18,15 40,62
Xonqa
27,52
218
27,51
0,0
0,0
0
0,00
0,00
2,95
31,65 18,69 46,71
Gurlan
30,35
227
30,34
0,53 0,66
0
1,81
6,03
1,48
17,66 33,77 38,06
Yangiariq
18,17
174
17,84
1,93 0,00 0,00 4,35
2,70
1,76
23,00 26,03 40,23
Qo‘shko‘pir
33,14
225
31,11
0,00 0,00 0,00 8,16
5,87
9,25
30,18 18,28 28,26
Jami
265,14
2013
262,57 0,54 0,48 0,29 4,10
4,45
4,23
24,18 23,44 38,28
2-jadval. 
Gidromodul rayonlashtirish jadvali
№
Gidromodul 
rayonlarning 
nomeri
Tuproqning holati
Sizot 
suvlarining 
sathi,m
1
I
Avtomorf tuproqlar
Qum-shag‘al ustida joylashgan kam qatlamli qumoq va qalin qatlamli qumli
>3,0
2
II
Qum-shag‘al ustida joylashgan o‘rta qatlamili qumoq va qalin qumoq va yengil 
qumoq
-»-
3
III
Qalin o‘rta va og‘ir qumoq va loyli
-»-
4
IV
Yarim avtomorf tuproqlar 
Qumoq, o‘rta va kam qalinlikdagi qatlamli qumoq va loyli
2-3
5
V
Yengil va o‘rta qumoq, pastga yengillashuvchi bir qatlamli og‘ir qumoq
-»-
6
VI
Og‘ir qumoq, loyli, bir xil qatlamli va turli mexanik tarkibli, qatlamli
-»-
7
VII
Gidromorf tuproqlar
Qumli va qumoq, kam va o‘rta qalinlikdagi qatlamli qumoq va loyli
1-2
8
VIII
Yengil va o‘rta qumoq, bir qatlamli, pastga yengillashuvchi og‘ir qumoq
-»-
9
IX
Og‘ir qumoq va loyli, bir xil qatlamli, turli mexanik tarkibli, qatlamli
-»-
suvlari sathining joylashuvi, umuman qishloq 
xo‘jaligi ekinlarini sug‘orish tartibini, me’yorini 
va gidromodul ordinatasini belgilovchi omillarning 
bir-biriga yaqinligi bilan xarakterlanadi (2-jadval) 
[7].
Ushbu rayonlashtirishga binoan Xorazm 
viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasining 
janubiy tumanlarining sug‘oriladigan yerlari
bitta tuproq-iqlim zona – cho‘l zonasiga, ushbu 
zona ichidagi uchta tuproq-meliorativ oblastga 
ta’lluqlidir.
Bular:
- sizot suvlari 3 metrdan chuqur bo‘lgan 
avtomorf tuproqlar;
- sizot suvlari 2-3 metr bo‘lgan 
yarimgidromorf tuproqlar;
- sizot suvlari 1-2 metr bo‘lgan gidromorf 
tuproqlar.
Bugungi kunda Xorazm viloyatining
sug‘oriladigan yerlari aeratsiya qatlamida 
tuproqlarning 
qalinligi, 
mexanik 
tarkibi, 
joylashishiga va sizot suvlarining sathiga ko‘ra 6 ta:
IV, V, VI, VII, VIII va IX-gidromodul rayonlarga 
ajratilishi mumkin (3-jadval).
Xorazm viloyati sug‘oriladigan yerlarining 
0.54% i I, 0.48% i II, 0.29% i III, 4.10% i IV, 4.45% 
i V, 4.23% i VI, 24.18% i VII, 23.44% i VIII va 
38.28% i IX gidromodul rayonlarga mansubligidan, 
shu sharoitlar uchun g‘o‘zaning ilmiy asoslangan 
sug‘orish tartiblarini aniqlash bo‘yicha dala 
tadqiqotlari PSUEAITI metodikasi asosida olib 
borildi [8, 9, 10, 11].