O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

II – BOB. Masofaviy ta'limning tarozi va kamchiliklari

2.1 Masofaviy ta'lim texnologiyalarining bir necha turlari

Bugun butun dunyo onlayn ta’limni joriy etish masalasi bilan to’qnashdi. Koronavirus pandemiyasi sabab maktab o’quvchilaridan to universitet talabalarigacha masofaviy ta’lim olmoqda. Buni kimdir xursandchilik bilan, kimdir esa tanqidiy nazar bilan qarshi oldi. To’g’ri onlayn ta’limning biroz kamchliklari mavjud, lekn afzallik taraflari ham bor.

Masofaviy ta’limning quidagi afzalliklari mavjud:

• 
  Dunyoda har qanday universitetda o'qish imkoniyati mavjud. Sizning geografik joylashuvingiz va vaqt zonangizdan qat'i nazar, o'zingizning uyingizdan chiqmasdan barcha kerakli ma'lumotlarni olishingiz mumkin. Bu, ayniqsa, nogiron kishilar uchun, shuningdek tegishli oliy o'quv yurtlarining etishmasligi tufayli ta'lim olishning iloji bo'lmagan hududlarda yashayotganlar uchun muhimdir. Hatto kichik bolalariga va qamoqxonalarda jazoni o'tayotganlarga qarashli onalar ham shu tarzda diplom olishlari mumkin.
  
• 
  Siz universitetda o'qish uchun boshqa shaharga yoki davlatga borishingiz shart emas, shuning uchun pul va turar joyga ehtiyojingiz bo’lmaydi.
  
• 
  Moslashuvchan o'quv dasturi. Har bir talaba o'zi uchun ma'lum bir mavzuni o'rganishga sarflaydigan vaqtga asoslanib, u o'z darslarining davomiyligini hisoblab chiqadi. Bundan tashqari, ayrim universitetlarda siz uzoq vaqt davomida mashg'ulotlarni kechiktirishingiz va keyinchalik qaytadan pul tikishingiz shart emas.
  
• 
  Asosiy turdagi faoliyatni to'xtatmasdan siz uchun qulay bo'lgan joyda o'qish imkoniyati bo’ladi. Bu sizning ishingizdagi tanaffuslar vaqtida ham o'qishingiz va siz muntazam sinovlar yoki imtihonlarni topshirish uchun vaqt ajratishingiz shart emas degan ma'noni anglatadi. Hatto qulay divanda yoki uzoq mamlakatlarda dam olish paytida uyda o'tirganda ma'ruzalar tinglashingiz yoki vazifalarni bajarishingiz mumkin.
  
• 
  Talaba va o'qituvchi o'rtasida tezkor va samarali hamkorlik. Ko'pincha ular o'rtasidagi muloqot Internet orqali amalga oshiriladi, shuning uchun talaba har doim o'z savoliga javob berishga va tezda javob olishni va shaxsiy uchrashuvni o'tkazmasdan turib imkoniyatga ega bo’ladi.
  
• 
  O'quv jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish.
  
• 
  Ta'lim materiallarining mavjudligi. Universitetlarda darslik va turli o'quv qo'llanmalari mavjud emas, shuning uchun siz ularni sotib olishingiz kerak. Masofaviy ta'limda barcha kerakli o'quv materiallari elektron shaklda mavjud, shuning uchun talabalar doimo bilim olish uchun zarur bo'lgan hamma narsaga egadirlar.
  
• 
  Jim atmosfera. Talabalar test sinovlari va imtihonlardan o'tayotganda kamroq stressni boshdan kechiradilar, chunki o'qituvchi bilan shaxsiy aloqasi yo'q va o'qituvchiga ko'rsatadigan taassurot haqida o'ylashning hojati yo'q.
  

Masofadan o`qitish uslubi  bu sirtqi o`qishning yangi shaklidir. Masofadan o`qitish bu mustaqil o`qishdir. Mustaqil o`qish insonning mustaqil fikrlash, holatni baholash, xulosa va bashorat qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Masofadan o`qitishning yana bir afzalligi shundaki, unda o`quvchi o`ziga qulay vaqtda va hattoki   ishdan ajralmagan holda  o`qishi mumkin. Aynan shu afzalliklari tufayli bu uslub dunyoda hozirgi kunda kеng tarqalgan. Kўpgina yirik korxonalar mutaxassislari malakasini oshirish yoki o`zgartirish uchun shu uslubdan foydalanib, yiliga millionlab dollarlarni tеjamoqdalar.

Masofadan o`qitishning yana bir afzallik tomoni unda o`qish  muddatini o`quvchi o`zi bеlgilaydi, ya'ni talaba ixtiyoriy paytda o`qishni boshlaydi, matеriallarni o`qituvchi nazoratida o`zlashtiradi. O`zlashtirish topshiriqlarni, tеstlarni bajarishiga qarab  aniqlanadi. O`quvchi bеrilgan programmani qanchalik tеz o`zlashtirsa, shunchalik tеz o`qishni tugatadi va guvohnoma  oladi. Programmani o`zlashtira olmasa, unga mustaqil ishlab, o`qishni davom ettirishga imkoniyat bеriladi.

Ushbu uslubning ko‘plab afzallik tomonlari borligi ko‘pchilikka ayon. Barcha oliy o‘quv yurtlarida masofadan o‘qitish texnika va texnologiyasini amalga oshirish borasida qator ishlar olib borilmoqda. Axborot texnologiyalarni rivojlanishi masofadan o‘qitishni tashkil etishga yangicha yondashuvni taqozo etadi. Masofadan o‘qitishni tashkil etishni hozirgi zamon modellarining asosida kommunikatsiya va tarmoq texnologiyalari yotadi.
MO‘ asosida ta'lim berish uchun o‘qish istagida bo‘lgan aholining muayyan qismini ta'lim muassasasi joylashgan yerga yig‘ish shart emas. Ikkinchidan, tinglovchi yoki o‘quvchi tomonidan ortiqcha sarf - xarajat qilish zarurati bo‘lmaydi. Uchinchidan, bu ta'lim turiga jalb qilinuvchilarning yosh cheklanishlarini istisno qilish mumkin. MO‘ ga jalb qilinuvchi kontingentni quyidagi ijtimoiy guruhlarga mansub bo‘lgan shaxslar tashkil qilishi mumkin:

• 
  ikkinchi oliy yoki qo‘shimcha ma'lumot olish, malaka oshirish va qayta tayyorgarlik o‘tash istagida bo‘lganlar;
  
• 
  mintaqaviy hokimiyat va boshqaruv rahbarlari ;
  
• 
  an'anaviy ta'lim tizimining imkoniyatlari cheklanganligi sababli ma'lumot olaolmagan yoshlar;
  
• 
  o‘z ma'lumot maqomini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarish istagida bo‘lgan firma va korxonalar xodimlari;
  
• 
  ikkinchi parallel ma'lumot olishni xohlagan tinglovchilar;
  
• 
  markazdan uzoqda, kam o‘zlashtirilgan mintaqalar aholisi;
  
• 
  erkin ko‘chib yurishi cheklangan shaxslar;
  
• 
  jismoniy nuqsonlari bo‘lgan shaxslar;
  
• 
  harbiy xizmatda bo‘lgan shaxslar va boshqalar.
  

Yana shuni aytib o’tish joizki, irqi, dini, jinsi, millati, yoshi, kiyinishi, tashqi ko’rinishiga ko’ra talabalar o’rtasida diskriminizatsiyaning mavjud emasligi masofaviy ta’limning yana bir afzaliklaridan biridir. Hamma ishtirokchilar teng qatnasha oladi. Juda ko’p gapiradigan, boshqalarga so’z bermaydigan talaba bo’lmaydi. Ayniqsa, introvertlar va materialnii tushunishga ko’p vaqt sarflaydigan talaba va o’quvchilar uchun onlayn dars juda maqul.

Onlayn ta’lim har kimga o’qish va o’rganish imonini beradi. Masofaviy ta’lim vositalari darslarni qiziqarli qilsiga yordam beradi (masalan: kahoot, turli video o’yinlar ). Ayniqsa, chet tillarini o’rganishda va o’qitishda qo’llash qulay. Interaktiv mshg’ulotlar, o’yin usuli, yutuqlar va musobaqalar talabalarni ta’lim jarayoniga sho’ng’ishiga olib keladi. Bundan tashqari onlayn darslardagi muloqot u qadar rasmiy emas, talaba o’zini erkin his qiladi va kamroq stessga tushadi.

O‘qituvchi adio-, video-mashg‘ulotlarni tayyorlash uchun fan doirasida yangi keyslardan foydalanishni, zamonaviy taqdimotlar tayyorlashni, audio, video-texnikaning imkoniyatlarini o‘zlashtirib, bu boradagi bilim va tajribasini mukammallashtiradi.

Tadqiqotlarga ko’ra, onlayn ta’lim ko’pgina ko’rsatlichlarga ko’ra an’anaviy ta’limdan sifat borasida qolishmaydi. Amerika universitetlarida o’quvchialrning 77 foizi onlayn ta’limni sifat jihatdan an’anaviy ta’lim bilan teng, ba’zida esa undan ustun deb hisoblashadi. Kursning samadorligini asosan tinglovchiga bog’liq: masofaviy ta,lim ko’proq intizom va shaxsiy nazorat talab qialdi.

Turli qulay vositalar: prezentatsiyalar, testlar, videolar, chet ekran namoyishlari va darsni qayta- qayta ko’ra olish imkoniyati ta’limning yuqori samadorligini ta’minlaydi.

``