O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi muhammadolim muhammadsiddiqov

 
1.3. 
Musulmon mamlakatlarining siyosiy xaritasi
Sharq 
mamlakatlari 
deganda 
ko’plab 
tadqiqotchilar 
turli 
yondashuvlarga tayangan holda har xil talqinlarni taqdim etishadi. 
Xususan, ba’zi tadqiqotchilar faqat Osiyo qit’asi mamlakatlarini Sharq 
mamlakatlari deya e’tirof etishsa, ba’zilari Osiyodan tashqari butunligicha 
Afrika qit’asi davlatlarini ham Sharq dunyosiga qo’shishadi. Hattoki, 
Rossiya davlatini ham Sharq mamlakati sifatida talqin etadigan 
tadqiqotchilar ham yo’q emas. Sharq dunyosi haqida gap ketar ekan, 
avvalo, unga qaysi mamlakat va xalqlar mansubligi masalasiga oydinlik 
kiritmoq lozim.
Sharq mamlakatlari "Kunchiqar mamlakat" Yaponiya davlatidan 
boshlanib, Mag’rib ("kun botar") mamlakati Marokash (Marokko)da 
nihoyasiga yetadigan ulkan geografik maydonda joylashgan. Ta’kidlash 
o’rinliki, Osiyo qit’asidagi barcha mamlakatlar (Rossiya Federatsiyasi 
bundan mustasno), shuningdek, Afrika qit’asining shimolida joylashgan 
Misr, Liviya, Tunis, Jazoir hamda Marokash davlatlari Sharq mamlakatlari 
sifatida e’tirof etilgan.
Sharq mamlakatlarining aksariyati Osiyo qit’asiga to’g’ri kelishini 
yuqorida zikr etgan edik. Osiyo - jahondagi eng yirik qit’a hisoblanib, 
uning maydoni 43,4 mln km2 (jahon quruqlik yuzasining 29,2 %)ni, 
aholisi soni esa 4,4 mlrd kishiga yaqin (jahon aholisining 60,5% ni tashkil 
etadi). Zamonaviy Osiyo siyosiy xaritasida 47 ta mustaqil davlat mavjud. 
Bu davlatlarning 13 tasi monarxiya boshqaruv shakliga, 7 tasi federativ 
ma’muriy-hududiy tuzilishga ega. Qit’a hududi 5 ta subregionga – 
Janubi-
g’arbiy, Janubiy, Sharqiy, Janubi-sharqiy va Markaziy Osiyo
ga 
ajratiladi. Mazkur subregionlarni madaniy-tarixiy mintaqalar sifatida ham 

---

19 
ko’rish mumkin. Ularni ajratishda tarixiy, etnik, diniy omillar bilan bir 
qatorda, tabiiy belgilarga ham e’tibor qaratilgan.