O`zbekiston va unga qo`shni bo`lgan Qirg`iziston, Tojikiston va Turkmaniston Respublikalari Markaziy Osiyo hududidagi mamlakatlardir

2.1. Markaziy Osiyo (O`zbekistonga qo`shni) mamlakatlarining umumiy tavsifi

O`zbekiston va unga qo`shni bo`lgan Qirg`iziston, Tojikiston va Turkmaniston Respublikalari Markaziy Osiyo hududidagi mamlakatlardir. Qozog`izton Markaziy Osiyo davlati deb tan olinmasa ham, hududining asosiy qismi ushbu regionda joylashganligini hisobga olgan holda, uni Markaziy Osiyo davlatlari qatoriga kiritish mumkin. Markaziy Osiyo davlatlari jahon siyosiy xaritasida 1991-yil kuzida, sobiq Ittifoqning barham topishi bilan paydo bo`ldi. 
Markaziy Osiyo sobiq Ittifoq davrida bir tomonlama, asosan, xomashyo va yarimxomashyo mahsulotlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan edi. Bu hudud sobiq Ittifoq paxtasining 93% i (jahon paxtasining 12% i)ni, ko`plab mis, qo`rg`oshin, rux, oltin, uran kabi rangli metallarni yetkazib bergan. 
Geografik o`rnining eng muhim xususiyatlaridan biri uning ulkan Yevrosiyo materigining deyarli qoq o`rtasida, Dunyo okeanlaridan uzoqda joylashganligidir.
Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq mintaqa davlatlari jahon bozorlariga olib chiqadigan yangi transport yo`llarini tashkil qilishga kirishdilar. Natijada ilgari Rossiya orqali dengizlargacha olib boruvchi yagona transport yo`lagiga qo`shimcha Eron orqali Fors qo`ltig`iga, Kavkaz orqali Yevropaga, Xitoy orqali Tonch okeani bo`ylariga yetkazuvchi temiryo`l va avtomobil yo`llari barpo etildi, quvurlar yotqizildi. 
Hududi, chegaralari, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari. Markaziy Osiyoning maydoni 4 mln km.kv (jahon quruqlik maydonining 3,0% i), aholisi 70,0 mln. kishini (jahon aholisining salkam 1,0% i) tashkil qiladi. Uning hududi g`arbdan sharqqa 3 ming km, shimoldan janubga 2,5 ming km masofaga cho`zilgan bo`lib, iqlimi, asosan, quruq, keskin kontinental.
Tabiiy namlik asosida bahorikor dehqonchilik Markaziy Osiyoning Shimoliy Qozog`iston va baland tog`oldi adirlari va tog` yonbag`irllarida olib boriladi. Mintaqaning oqar suv manbalariga ega bo`lgan vodiy va vohalarida har jihatdan iqtisodiy rivojlangan hududlar joylashgan. 
Markaziy osiyo mineral resurslar bilan ancha yaxshi ta`minlangan. U neft va tabiiy gaz zaxiralariga ko`ra Osiyoda Fors qo`ltiqbo`yi va G`arbiy Sibir hududlaridan keyin uchinchi mintaqadir. Qozo`iston, Turkmaniston va O`zbekiston Respublikalari bu xildagi tabiiy boyliklarga bor. Bu respublikalarning Kaspiybo`yi pasttekisliklari, janubig`arbiy cho`l hududlarida xalqaro ahamiyatga ega bo`lgan yirik neft va gaz konlari joylashgan. Markaziy Osiyo toshko`mir (Qozog`iston) va qo`ng`ir ko`mir (Qozog`iston, O`zbekiston) ga ham ancha boy. Shuningdek, bu o`lka xilma-xil qora va rangli metall rudalari (temir, marganes, xrom rudalari, mis, polimetall, oltin, uran, simob kabilar) bilan ancha yaxshi ta`minlangan. Bunday tabiiy resurslar zaxiralariga ko`raQozog`iston va O`zbekistonning imkoniyatlari juda katta. Subregion respublikalaridan Turkmaniston, Qozog`iston va O`zbekiston turli kimyoviy mineral resurslar (tuzlar, fosforit, oltingugurt) bilan ham yaxshi ta`minlangan. To`g`li Tojikiston va Qirg`iziston respublikalari esa relyefi tufayli gidroenergetika resurslariga ancha boy.

2.1.1-rasm. O‘zbekiston va unga qo‘shni bo‘lgan Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston Respublikalari Markaziy Osiyo hududidagi mamlakatlardir.