O’zbekiston

Tuproqning agrokimyoviy ko’rsatkichlari bo’yicha
kartogramma bilan tanishish
Talabalar amaliyotni o’tash uchun borgan xo’jalikning yerdan foydalanish 
rejasi bilan tanishib chiqishi kerak. Xo’jalik dalalaridan aralash tuproq namunalari 
olish va uni analizga tayyorlab, tarkibidagi xharakatchan shakldagi azot, fosfor va 
kaliyni aniqlash. Tuproq eritmasi reaksiyasini pH ni tekshirish. O’tkazilgan analitik 
tekshirishlar natijalariga asoslanib, azotli, fosforli va kaliyli o’g’itlarni qo’llash 
miqdorlarini belgilashlari shart. Agrokimyoviy analiz ko’rsatkichlari asosida, 
tuproqlarni harakatchan oziq elementlari bilan ta’minlanish darajasi bo’yicha 
kartogramma tuzishlari kerak. Ushbu ishlarni, xo’jaliklarda, tajriba stansiyalarida, 
ilmiy tekshirish institutlarida, fakultet laboratoriyasida bajaradilar. 
 
O’simlik va tuproqlarni tekshirishning zamonaviy usullari bilan tanishish va 
ekskursiyalar
 
Talabalar, o’simlik, tuproq va o’g’itlarni analiz qilishni zamonaviy usullari 
bilan institut markaziy laboratoriyasida, viloyat va tumanlardagi agrokimyoviy 
laboratoriyalarda hamda tajriba stansiyalarida tanishib, o’rganishadilar. Bunda, ular 
zamonaviy analiz o’tkazishda ishlatiladigan asbob–uskunalar bilan ishlashga 
ko’nikmalar hosil qilib, o’simlik, tuproq va o’g’itlarni liniya usulida tekshiradilar. 
Qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan mineral o’g’itlarni ishlab chiqarish 
jarayonlari bilan tanishadilar (zavodlarga ekskursiya uyushtirish), xo’jaliklarda 
go’ngni saqlash va har xil kompostlar tayyorlashni o’rganadilar. Shuningdek, 
talabalar o’g’itlar bilan ilmiy tajribalar o’tkazish jarayonilarida (kafedra, tajriba 
stansiyalarida, ilmiy tekshirish institutlari, aspirantlar o’tkazadigan ilmiy ishlar) 
qatnashadilar hamda qishloq xo’jaligini ximizasiyalash stansiyalarining ishlari bilan 
tanishadilar. 
O’quv amaliyotining yakuniy hujjati bo’lib, talaba yozgan hisobot (hajmi 30 
varaq qo’lyozmadan kam bo’lmasligi kerak) hisoblanadi. Hisobotda qo’yidagi 
bo’limlar bo’lishi shart: 

---

Talabalar o’quv amaliyoti dasturini bajarib, qilingan ishlari to’g’risida hisobot 
topshirganlaridan keyin, ishlab chiqarish amaliyotini o’tash uchun xo’jaliklarga, 
tajriba stansiyalariga, ilmiy tekshirish institutlariga (ITI), viloyat agrokimyo 
laboratoriyalariga yuboriladi. 
Malakaviy amaliyotining maqsadi–talabalar o’z mutaxassisligi bo’yicha 
olgan nazariy bilimlarini va uslubiy ko’nikmalarini yanada mustahkamlash, 
xo’jaliklarda, agrokimyoviy laboratoriyalarda ishni tashkil etishni, uning 
bo’limlarida bajarilayotgan ishlar bilan tanishib, tuproq, o’simlik, o’g’itlarni 
tekshirish usullarini va bunda ishlatiladigan asbob–uskunalar, jihozlarni ishlatish 
jarayonlarini mukammal o’rganishadilar. 
Amaliyotga chiqishdan oldin har bir talaba kafedra o’qituvchisidan maslahat 
oladi, bunda talaba bajaradigan ishlarning rejasi va uni bajarishni ketma–ketligi 
belgilab olinadi. Joylarda amaliyotga rahbarlik qilish bosh mutaxasis hamda 
kafedralar tomonidan belgilangan o’kituvchilar tomonidan o’tkaziladi. 
Amaliyot davrida bajariladigan ishlar mazmuni talaba ishtirokida aniqlanadi. 
Bunda, qishloq xo’jalik ekinlarini o’g’itlash rejasini o’rganish, tuproq xaritasi va 
tuproqlarni agrokimyoviy ko’rsatkichlari asosida o’g’itlarni qo’llashni, asosiy 
ekishdan oldin o’g’itlashni va oziqlantirishni, go’ng sochadigan mexanizmlar bilan 
o’g’itlashni, urug’ni ekish bilan o’g’itlarni qo’llashni, egatlarga o’g’it berishni va 
hokazolarni o’rganish tavsiya etiladi. 
Amaliyot paytida talabalar organik o’g’itlarni to’plash va saqlash, go’ng 
saqlagichlarni tuzilishi, kompostlar tayyorlash, mineral o’g’itlarni tashib keltirish va 
ularni omborxonalarda saqlash ishlari bilan tanishadilar. 
Yuqorida aytilganlardan tashqari, talabalar xo’jalikda o’g’itlar bilan 
o’tkaziladigan tajribalarda qatnashib, fenologik kuzatishlarni o’tkazishda, o’simlik 
va tuproq analizida, o’simlik namunalari olishda, tajriba dalasidagi hosilni 
yig’ishtirib olishda va uni hisoblashda ishtirok etishi shart. 
Amaliyot davrida bajarilgan ishlarni yozib borish uchun kundalik daftar 
tutadi. 

---

Amaliyotni yakunlab kelgan talabalar fakultet dekanati tomonidan 
belgilangan muddatda hisobotni dekanatga topshiradilar. Amaliyot davrida 
to’plagan materiallar asosida hamda har kuni bajargan ishlari yozib borilgan 
kundalik daftar ma’lumotlariga tayanib hisobot yozadilar hisobotda, xo’jalik 
to’g’risida umumiy ma’lumot, laboratoriya va uni bo’limlarining faoliyati, 
hosildorlik va o’g’itlarni qo’llash, tuproq, o’simlik va o’g’itlarni analiz qilishda 
ishlatiladigan asbob – uskunalarni ishlatish tug’risida ma’lumot berilishi kerak. 
Hisobotda asosiy e’tiborni talabalar laboratoriya xodimlarini xo’jalikda 
qanday ishlarni bajarayotganligiga hamda ular agrokimyoviy kartogrammalar 
tuzishda, o’g’itlarni qo’llashda ma’ruza va suhbatlar o’tkazish yo’li bilan yordam 
ko’rsatishini batafsil yoritishi kerak. 
 
Amaliyot davrida talabalar bajaradigan asosiy masalalar quyidagilardan 
iborat: 
1. Dala sharoitida o’tkaziladigan tuproqlarni tekshirishning asosiy usullarini 
o’rganish 
2. Tuproqlarning sho’rlanish darajasini, karbonatligini va undagi ayrim 
birikmalarning sifatiy ko’rsatkichlarini aniqlash maqsadida o’tkaziladigan kimyoviy 
reaksiyalardan foydalanish uslublari bilan tanishish va uni amalga oshirish. 
3. Tekshirilayotan maydonlarning sxematik tuproq xaritasini tuzish.
4. Tuproq chuqurlari (rezervlari) asosida Surxondaryo atrofida tarqalgan 
taqir-o’tloqi tuproqlarni hamda qumloq tuproqlarni o’rganish va ularga baho berish. 
5. O’tkaziladigan amaliyot yakuniga ko’ra, tuproqlarni agronomik nuqtai 
nazardan asoslab hisobot yozish va uni himoya qilish.