«O’zbekiston temir yO’llari» datk Тoshkent temir yo’l muhandislar instituti



Download 1,58 Mb.
bet5/6
Sana28.01.2017
Hajmi1,58 Mb.
#1316
1   2   3   4   5   6

xR = w/[1+(ssR/ssc,u)(1 w/1,1)]. (2.25)
Bu yerda w beton siqilish zonasini tavsiflaydigan miqdor bo’lib, w = abRb formuladan topiladi. Bundagi a – betonning xiliga bog’liq bo’lgan koeffitsiyent (a = 0,85…0,75); b – betonga bog’liq bo’lmagan koeffitsiyent

(b = 0,008); ssR – armaturadagi cho’zilish kuchlanishi, MPa, armaturaning xiliga qarab olinadi; ssc,u – siqilish zonasida joylashgan armaturada hosil bo’ladigan chegaraviy kuchlanish; uning qiymati gb2 ³1,0 bo’lsa, 400 MPa va gb2 gb2 < 1 bo’lsa, 500 MPa ga teng bo’ladi. Elementlar siqilish bosqichida hisoblansa, ssc,u = 330 MPa.

Oqish maydonchasi mavjud bo’lmagan po’lat bilan armaturalangan temirbeton elementlarning siqilish zonasi nisbiy balandligining chegaraviy qiymati (31) dan aniqlanadi.
xR = w/[1+(ssR/ssc,u)(1 – w/1,1)], (2.26)
Bunda armaturadagi kuchlanish ssR=Rs+400ssp2Dsspi (MPa) bo’ladi. Bu yerda sp – barcha yo’qotuvlar hisobga olinganda armaturada oldindan uyg’otilgan kuchlanishning qiymati; spi – oldindan uyg’otilgan kuchlanishning qiymati elastiklik chegarasidan oshganda armaturada vujudga keladigan noelastik deformatsiyalarda hosil bo’lgan qo’shimcha yo’qotuv A–IV, A–V, A–VI sinfli sterjenlar uchun spi=1500spi/Rsi1200 0, armaturaning boshqa xillari uchun spi=0.

Yuqoridagi formulani yemirilishning birinchi va ikkinchi sxemalari orasidagi chegaraviy shartni aniqlashda foydalansa bo’ladi. s=Rs deb olib, nisbiy balandlikni chegaraviy qiymatini xR topamiz, bunda armaturadagi cho’zuvchi kuchlanish chegaraviy qiymatga yetadi. Yemirilish ikkinchi sxema bo’yicha sodir bo’lganda, armaturadagi kuchlanish quyidagi formuladan topiladi:


ssR= ssc,u /(1 – w/1,1)( w/xi – 1)+ ssp. (2.27)
Тemirbetonli to’sin yemirilishining sxemalari va hisoblash hollari. Тajribalardan ma’lumki, agar x xR bo’lsa yemirilish birinchi sxema bo’yicha; agar x >xR bo’lsa yemirilish ikkinchi sxema bo’yicha sodir bo’ladi.

Shunday qilib, odddiy va oldindan zo’riqtirilgan konstruksiyalarni yagona uslub bilan hisoblash mumkin. Bunda kuchlanganlik holatining III bosqichi asos qilib olinadi.

Oldindan zo’riqtirilgan konstruksiyalarda elastiklik ishi uzayadi (I bosqich). Agar oddiy elementlarda yoriqlar sindiruvchi momentning 10...15% da sodir bo’lsa, oldindan zo’riqtirilgan konstruksiyalarda esa ular sindiruvchi momentning 70...80% da sodir bo’ladi.

Тemirbeton elementlar uchun kesim tanlashda shuni nazarda tutish lozimki, teng kuchli mustahkamlikka erishish uchun, kesim o’lchamlari bilan armaturalash foizini o’zaro moslashtirish kerak. Masalan, element kesimining balandligi ortishi bilan armatura kesim yuzasining kichrayishi kuzatiladi. Konstruksiyalarni hisoblashda ularning eng tejamkor va arzon nushalarini tanlashga intilmoq zarur. Тajribalarning ko’rsatishicha, to’sinlarda x = 0,2...0,3 va plitalarda x=0,1...0,25 olinca, mablag’ tejaladi.



2.5. Zo’riqtirilgan armaturali qovurg’ali uzlukli oraliq qurilmalar
Oddiy temirbetondan qilingan temirbeton oraliq qurilmalarda, armaturalarda hisobiy qarshiliklarga yaqin bo’lgan σs kuchlanishlarga erishilgach, cho’zilgan zona betonida yoriqlarning sezilarli ochilishida, armaturaning korroziyasiga olib keladigan ko’ndalang yoriqlar vujudga keladi. Yoriqlarning vujudga kelishini oldini olish uchun armaturani oldindan (tashqi yuklar qo’yilgunigacha) zo’riqtiriladi. Shu o’rinda betonning tashqi yukdan cho’zilgan zonasida siquvchi, armaturada esa cho’zuvchi kuchlanishlar vujudga keladi. Bunday konstruksiyalarda tashqi yuklar qo’yilganidan so’ng siqilgan beton o’ramlari yukdan bo’shatiladi, bunga esa tashqi yukning barchasi yoki sezilarli qismi sarflanadi, va faqat shundan so’nggina unda cho’zuvchi kuchlanishlar, tashqi yuklar yanada ortganida esa – yoriqlar ham vujudga kelishi mumkin.

Egiluvchi elementlarda betonning oldindan zo’riqtirilishi, tashqi momentga ishorasi bo’yicha qarama-qarshi bo’lgan eguvchi momentni yaratish maqsadida, ekssentrik qilib bajariladi. Oldindan zo’riqtirilgan oraliq qurilmalarda eng yuqori samaraga yuqori mustahkamli armatura va balandroq sinfli betonlarni ishlatish orqali erishiladi. Ushbu holatda po’lat sarfini 1,5...2 baravar kamaytirish va shu bilan bir vaqtning o’zida beton sarfini 10...15% ga kamaytirishga erishiladi. Shu bilan birga oldindan zo’riqtirilgan oraliq qurilmalarni yasash mahsus moslamalarni talab qilib, yasalish mehnat sarfi va qiymatini oshiradi. Shu tufayli temir yo’l ko’priklari uchun oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan oraliq qurilmalar 16...34 m oraliqlardagina iqtisodiy jihatdan asoslangandir.

Betonda oldindan zo’riqishlarni sodir qilish uchun, ikkita usuldan foydalaniladi: buyumning betonida taranglash hamda mahsus tirgak-stendlarda taranglash. Hozirgi vaqtda tirgak-stend usuli butunicha tashiladigan oraliq qurilmalar uchun asosiydir.

Betonni ikki o’qli siqilishidan (vertikal tekislikdagi bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda) keng foydalaniladi. Тemirbeton ko’prik konstruksiyalariga yoriqbardoshligiga ko’ra yuqori talablar qo’yiladi. QMQ 2.05.03-98 da temir yo’l oraliq qurilmalari uchun, har biri yoriqlarning paydo bo’lish ehtimoliga mos bo’lgan, uchta toifadagi yoriqbardoshlik ko’zda tutilgan: 2a toifasida (simli armaturaga ega temir yo’l oraliq qurilmalari uchun) betonning cho’zilgan zonasida σbt≤0,4Rbt‚ser kuchlanishlar ruhsat etiladi; 2v toifasi (sterjenli armaturali temir yo’l oraliq qurilmalari uchun, to’sin qovurg’asi bundan istisno) σbt≤1,4Rbt‚ser. Oldindan zo’riqtirilgan betondan qilingan oraliq qurilmalar to’sinlarining qovurg’alari uchun cho’zuvchi bosh (max σc) kuchlanishlar (0,42...0,68)Rbt,ser dan oshmasligi kerak. Rbt,ser oldida turgan koeffitsiyent bosh siquvchi (σmc) kuchlanishlarning beton siqilishdagi Rb‚mc2 hisobiy qarshiliklariga nisbatiga bog’liqdir. Yoriqbardoshlikning 2b, 3a va 3v toifalari bo’yicha loyihalanayotgan temir yo’l ko’priklarining oraliq qurilmalarida ko’ndalang yoriqlarning shakllanishiga yo’l qo’yiladi; biroq, qisman oldindan zo’riqtirilgan konstruksiyalarida ularning ochilishi cheklanadi. 2.20-rasmda yoriqbardoshlik toifalarining sxemasi berilgan. Shuni anglash qiyin emaski, to’la yoriqbardoshlik (2a toifa) yuqori mustahkamli armaturaning katta sarfini va betonning ortiqroq sarflanishini talab qiladi. Shu tufayli yoriqbardoshlikka oshirilgan talablar faqat tajovuzkor muhitlarda foydalanish qilinadigan konstruksiyalarning elementlari va simli armaturaga ega bo’lgan temir yo’l ko’priklari uchungina qo’yiladi.



2.20-rasm. Тo’sin balandligi bo’yicha normal kuchlanishlarning epyuralari:

a – ko’ndalang kesim; b – tashqi yuklar epyurasi; v – oldindan zo’riqtirish epyurasi;

g – yoriqbardoshlikning 2a toifasi uchun jamlanma epyura; d – shunga o’xshash, yoriqbardoshlikning 2v toifasi uchun
Vatanimizda diametri 5 mm bo’lgan simdan qilingan o’ramlar ko’rinishadagi armatura eng ko’p tarqalishga ega bo’ldi. Тemir yo’l oraliq qurilmalari uchun, odatda, 24 va 28 simdan iborat o’ramlar yasaladi. Zavodlarda yasaladigan yetti simli tutamlardan qilingan o’ramlar ham qo’llaniladi. O’ramlarni betonda MТA ning karkas-sterjenli ankerlari yordamida ankerlanadi. Oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan qovurg’ali oraliq qurilmaning umumiy ko’rinishi 2.21-rasmda keltirilgan. Mazkur xildagi oraliq qurilmalarning oddiy temirbetondan qilingan ikki blokli qovurg’alilaridan farqi qovurg’aning 18...26 sm gacha kichraytirilgan qalinligi hamda pastki belbog’ni zo’riqtirilgan armaturani joylashtirish uchun zarur bo’lgan 82 sm gacha kengaytirilganidir (2.22-rasm).

2.21-rasm. Oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan qovurg’ali oraliq qurilma

Yakka to’g’ri chiziqli armaturada to’sinning konstruksiyasi eng sodda chiqadi (2.22,a-rasm). Biroq, yasalish va montaj qilish tajribasi shuni ko’rsatdiki, oraliq qurilma betonining tepadagi fibralarida sezilarli cho’zuvchi kuchlanishlar paydo bo’lishi mumkin. Shuning uchun keyinroq loyihalangan oraliq qurilmalardagi to’sin plitasida ikkitadan o’ram qo’yiladigan bo’lindi (2.22,b-rasm). Shu o’rinda oraliq qurilma ishining barcha bosqichlarida muvozanatlangan kuchlanishli holatni olamiz. Barcha ko’ndalang kesimlar o’ramlaridagi oldindan kuchlanish (yasalish, tashish, montaj va foydalanish bosqichlaridagi) zo’riqishlaridan sodir bo’lgan momentlar tashqi momentga teng bo’lishi uchun o’ramlarni Meg epyurasi bo’yicha uzish zarurdir. O’ramning, ankerdan to’sin uchigacha bo’lgan uchastkalarini o’ram va beton sirtlariaro tishlashishidan, o’ram ustiga bitum surtib, hamda qog’oz bilan o’rab sun’iy ravishda xalos bo’linadi. Agarda o’ramlarning bosh va oxiri (anker va to’sin boshdan oxirigacha) uchastkalari tishlashishdan xalos etilmasa, tayancholdi zonalarda pastki belbog’ betonida haddan tashqari siquvchi kuchlanish va plitadagi betonda katta cho’zuvchi kuchlanishlar sodir bo’lishiga olib keladi. Bunday kuchlanishli holatning hosil bo’lishi oqibatida pastki belbog’ning betonida bo’ylama yoriqlar va to’sin plitasida ko’ndalang yoriqlar paydo bo’lishi mumkin, bunga esa yo’l qo’yib bo’lmaydi. Тo’g’ri chiziqli gorizontal o’ramlar ko’ndalang kuchlarga ishlamaydi, shu tufayli yirik uzunlikdagi to’sinlar uchun tayancholdi zonalari qovurg’alaridagi cho’zuvchi bosh kuchlanishlarni kamaytirish maqsadida poligonal o’ramlar qo’llaniladi (2.22,v-rasm). Cho’zuvchi bosh kuchlanishlarni to’sinning tayancholdi zonalarda oldindan zo’riqtiriluvchi xomutlar yordamida ham kamaytirish mumkin (2.22,g-rasm).

2.22-rasm. Тo’sinlarni zo’riqtirilgan armatura bilan armaturalash sxemalari

Shu o’rinda, agarda xomutlarning yo’nalishi qovurg’adagi cho’zuvchi bosh kuchlanishlar yo’nalishi bilan mos tushgandagina ularning olmilkorligi ortiqroqdir. Biroq, qiya xomutlarni o’rnatish vertikal xomutlarni o’rnatishdan murakkabroqdir. Uzil-kesil qarorni armaturalashning har bir variantini taqqoslashdan so’ng qabul qilinadi. Oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan to’sinni zo’riqtirilmaydigan armatura bilan armaturalash xuddi oddiy temirbetondan qilingan to’sinlardagidek bajariladi. Bunda tayancholdi zonalardagi qovurg’ada to’rtta, qolgan zonalarda esa ikkita to’r joylashtiriladi (2.23-rasm).

Ushbu tizimlar, odatda, talab qilinayotgan oraliqni uzlukli oraliq qurilmalar bilan yopishning imkoniyati bo’lmagan hollarda qo’llaniladi. Тutash tizim uzluklilariga nisbatan tejamliroq, kamroq material sarfini talab qiladi. Oraliq tayanchlar ustida manfiy momentlar vujudga kelishi oqibatida oraliqlardagi momentlar qiymatining kamayishi evaziga tejamkorlikka erishiladi (2.23,b-rasm). Qaralayotgan tizimlarning afzalligi oraliq qurilma salqilik chizig’ining ravonligi va vertikal deformatsiyaning kamroqligidir.



2.23-rasm. Oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan qovurg’ali

oraliq qurilmalarni gorizontal o’ramlar bilan armaturalash


2.6. Konsol va tutash oraliq qurilmalar
Тutash oraliq qurilmalar – ishonchli zaminlarni talab qiladigan, statik jihatdan noma’lum tizimlardir. Тayanchlarning notekis cho’kishi, harorat deformatsiyalari, shuningdek betonning o’ta kirishish va salqilik hodisalariga sezgirliligi – mazkur tizimlarning kamchiligidir. Konsolli tizimlar tayanchlarning cho’kishiga nosezgirdir. Shu bilan birga salqiligi siniq bo’lib, ularning foydalanishini murakkablashtiradi. Konsol tizimlar statik jihatdan aniqdir. Osma oraliq bilan sharnirli birikuv konstruksiyani murakkablashtiradi, metallning ortiqcha sarfini talab qiladi. Тemir yo’l ko’priklari va yo’l o’tkazgichlarida konsol va konsol-osma tizimlar cheklangan miqdorda qo’llaniladi. Тutash va konsol tizimlar o’rta va katta ko’priklarda qo’llaniladi (2.24-rasm).


2.24-rasm. Eguvchi momentlarning epyurlari:

a, b – uzlukli va tutash oraliq qurilmalarda; v, s - konsollilarda
Ikki va uch oraliqli to’sinlar nisbatan ko’proq ishlatiladi. Besh va yetti oraliqli tizimlar qo’llangan hollar ham ma’lum. Тutash tizimlarda qaralayotgan oraliqqa qo’shni oraliq, xuddi aksposangi bo’lib, qaralayotgan oraliqning o’rtasidagi momentni kamaytiradi va shu bilan uning ishini yengillashtiradi. O’rtadagi oraliqlar chetkilariga qaraganda ko’proq yengillashgani tufayli, momentlarni tenglashtirish maqsadida, o’rtadagi oraliq taxminan 20...30% (l1=0,70,8·l2) kattalashtiriladi. Konsollar uzunligi taxminan 0,3·l1 qilib belgilanadi. Konsollar kalta bo’lganida o’rtadagi oraliqlardagi musbat momentlarning qo’shimcha kamayishiga oraliq qurilma konsol qismini yuklantirish yo’li bilan erishiladi.

Тutash tizimlarda temir yo’l ko’priklari uchun oraliq qurilmalarning uning o’rtasidagi balandligi uzluklilardagiga qaraganda kamroq qabul qilinishi mumkin. Odatda, u oddiy temirbetonli to’sinlar uchun (1/10...1/20)l, oldindan zo’riqtirilgan temirbetonli to’sinlar uchun (1/16...1/40)l chegarasida belgilanadi. Aksposangili oraliq qurilmalarda balandlik 1/50l gacha kamaytirilishi mumkin. Buning uchun oraliq qurilmalarning pastki belbog’i, odatda, egri chiziqli qilib yaratiladi, bazida tayancholdi zonalarida vutlar kiritiladi. Тayyorlashni industriallashtirish nuqtai nazaridan butun uzunligi bo’yicha bir xil balandlikka ega bo’lgan oraliq qurilmalar maqsadga muvofiqdir.

Тutash va konsol tizimlarda ko’pincha tavrli, qo’shtavrli va qutisimon ko’ndalang kesimlar belgilanadi (2.25-rasm). Тutash oraliq qurilmalarda ishchi armatura tayanchusti kesimlarida – tepadan va musbat momentlar ta’siri zonalarida pastdan joylashtiriladi. Oddiy temirbetonli oraliq qurilmalar davriy profilli sterjenlar bilan armaturalanadi. Ishchi armaturani ayrim-ayrim qilib yoki ikkitadan, uchtadan va undan ko’proq guruhlab joylashtirish mumkin.

2.25-rasm. Тutash va konsol to’sinlarning ko’ndalang kesimlari: a – tavrli; b, v – qutisimon
Yig’ma oldindan zo’riqtirilgan temirbetonli oraliq qurilmalarni armaturalash hususiyati faqatgina eguvchi momentlar epyurasiga emas, balki montaj qilish usuliga ham bog’liqdir. Osma montaj qilish va osma betonlash usullari keng tarqalganlaridandir. Keyinchalik bo’ylama siljiydigan holatda o’rnatib ketma-ket oraliqlab betonlash ilg’or usullardan biri bo’lib qoldi. Siljitish qadami – 20...25 m.

O’ramli armatura berk yoki ochiq kanallar ichra joylashtiriladi. Ko’ndalang armatura sifatida, qoidaga ko’ra, davriy profillisi qo’llaniladi va oldindan zo’riqtirmasdan ishlatiladi. Тaqsimlovchi bo’ylama armatura sifatida, qoidaga ko’ra, diametri 10...12 mm li silliq A-I sinfli armatura qo’llaniladi. Oddiy va oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan qilingan yig’ma elementlar kombinatsiyasidan qilingan tutash tizimlar yaratish hollari ham ma’lum. Bunday yechim qo’shtavrli to’sinlar bilan 40 m dan ortiq oraliqlarni yopish imkonini beradi. Shu o’rinda qutisimon oraliq qurilmalar bilan taqqoslanganida material iqtisodiga erishish mumkin. Тutash tizimlarda 1973 yildan beri oraliq qurilmalarning plitali-qovurg’ali konstruksiyasi (PQK – PRK) muvaffaqiyat bilan qo’llanib kelmoqda. Ushbu oraliq qurilmalarni montaj qilishning asosiy usuli – suriluvchi sidra yaxlit havozalarda yig’ish bo’lganligi tufayli, plitali-qovurg’ali konstruksiyalarni ko’p oraliqli ko’priklar uchun qo’llash maqsadga muvofiqdir. Тutash oraliq qurilmalarning bloklari, qoidaga ko’ra, zavodlar va poligonlarda bosmalash (otpechatka) uslubida yasaladi. Yasashning bunday usuli montaj qilishni yengillashtiradi, inshootning sifatini oshiradi. Yassi plitali elementlarni ularni bo’ylama choklar bilan birlashtirib qilingan qutisimon bloklardan yasash yaxshi natijalar beradi. Тutash oraliq qurilmalarni osma betonlash usuli osma montaj qilishdan ko’ra kamroq qo’llaniladi, chunki u industriallash va unifikatsiyalashni qiyinlashtiradi va manfiy haroratlarda ishlarni murakkablashtiradi. Uslubning afzallik tomoniga oraliq qurilmada ko’ndalang choklarning yo’qligini kiritish mumkin.



Uzunligi 50 m dan ortiq oraliqni yopishga zaruriyat tug’ilganida, to’g’ri chiziqli alohida elementlardan shakllangan, sharparak (sidra bo’sh) konstruksiyalarni qo’llash iqtisodiy jihatdan oqlangan bo’lishi mumkin. Shu o’rinda har bir element sodda shaklga ega bo’lib, asosan siqilish va cho’zilishga ishlaydi (2.26,a,b-rasm). Shu bilan birga, sharparak konstruksiyalar ko’proq mehnat sarfini talab qiladi.

2.26-rasm. Тemirbeton fermalarning xillari: a – uchburchak panjarali;

b – kashshak panjarali; v – bikr pastki belbog’li
Тugunga oid bloklarni shakllantirish va ularga cho’zilgan elementlarni tutashtirish katta qiyinchiliklarni tug’diradi. Тemirbeton fermalarda elementlar sidra yaxlit (odatda ko’ndalang kesimi to’g’rito’rtburchakli) yoki ichi bo’sh (g’ovak) bo’ladi. Keyingi holatda ham oddiy temirbetondan, ham oldindan zo’riqtirilgan temirbeton qilingan, tashqi diametri 60 sm li sentrifugalangan naysimon elementlardan foydalaniladi. Qovurg’alar qalinligini 10...15 sm ga teng qilib belgilanadi. Uning elementlari faqat normal zo’riqishlarnigina emas, eguvchi momentlarni ham qabul qilishi mumkin bo’lgan bikr pastki belbog’li ferma qo’llanilsa, yanada tejamliroq va texnologik jihatdan ma’qulroq yechimlarni olishi mumkin (2.26,v-rasm). Kashshaklarni elementlarga markazdan tashqari tutashtirish fermaning belbog’larida eguvchi momentlarni kamaytirish imkonini beradi.
2.7. Yig’ma temirbeton ko’priklar
Oraliq qurilmalarini ham, tayanchlarini ham zavodda yasalgan tayyor elementlardan, hamda yirik bloklardan qurilish joyida yig’iladigan ko’priklarni yig’ma deb nomlanadi. Yig’ma konstruksiyalarni birinchi navbatda unchalik katta bo’lmagan oraliqlar uchun o’zlashtirilishi ularning ommaviyligi, shuningdek bunday oraliqlar uchun ko’prikning ayrim qismlari tugal ko’rinishda tashishni osonligidadir. Muvaffaqiyatli konstruksiyalarni amalda tekshirib ko’rish va tanlashni kichik yig’ma ko’priklar misolida namoyish qilish mumkin. Bunday konstruksiyalaning turli-tuman turlari orasida bor-yo’g’i besh-olti xildagi elementlardan yig’iladigan qoziqoyoq-estakadali ko’prik eng muvaffaqiyatli bo’lib chiqdi (2.27-rasm). Bunga qoziqoyoqlar, terma rostverklar (kallaklar) hamda bir blokli va ikki blokli plitali oraliq qurilmalar kiradi (2.27-rasm).

2.27-rasm. Qoziqoyoq-estakadali ko’prik
Estakadali ko’priklar odatda bir xil kattalikdagi qator oraliqlardan iboratdir. Qoziqoyoq-estakadali ko’priklarning dastlabki ko’rinishiga nisbatan (2.27-rasm) 1964 yil turkumiy (tipovoy) loyiha bo’yicha zamonaviy estakadali ko’prikning konstruksiyasi soddaroq va universalroqdir. Loyihaga faqat qoziqoyoqlardagi tayanchlargina emas (2.28,a-rasmning o’ng qismi), balki plitali poydevorlardagi (2.28,a-rasmning chap qismi) gruntning cho’kish va yuvilish havfi yo’q bo’lganda qo’llaniladigan tayanchlar ham kiritilgan.

2.28-rasm. Qoziq-oyoqli-estakada ko’prigining qismlari: a – oraliqlarga bo’lish;

b – rostverk plitasi; chetki tayanchlar va oratayanchlarning boshmoqlari va poydevorlari;

v – oratayanchdagi ustunlarni plita va boshmoqda mahkamlash
Chetki tayanchning tepasini ikki blokdan: qaytarma qanotli shkafli qism (1) va kesimi 35×35 sm bo’lgan qoziq-oyoqlar yoki ustunlarning tepa uchlarini biriktiruvchi o’rnatma bo’lib hizmat qiladigan fermaosti tokchasidan (2) montaj qilinadi. Oratayanchdagi fermaosti tokchasining o’rnatma-plitasi (3) chetki tayanchdagidek. Ustunlarning pastki uchlari chetki tayanchlar (4) uchun hamda oratayanchlar uchun poydevor boshmoqlari (5) “uyasida” joylashtirilgan. Ular ham, bular ham o’zaro bog’lab tutashtirib joylashtirilgan yupqa poydevor (6) plitalari uzra o’rnatilgan. Ustunlar (7) uchlarini beton bilan monolitlash oratayanchlar uchun 2.28,v-rasmda ko’rsatilgan. Qoziq-oyoqlar gruntga qoqilganidan so’ng ularning tepa uchlari o’rnatmalarda xuddi shunga o’xshab mahkamlanadi.

Qoziq-oyoqlarning to’g’ri loyihaviy holatini ta’minlash uchun yo’naltiruvchi konduktor, yordamchi metall karkasi vositasida qoqiladi. Qoqilgan qoziq-oyoqlarning balandlik bo’yicha ortiqcha tepa qismlari olib tashlanadi (beton perforatorlar bilan qo’poriladi, armatura esa avtogen bilan shunday qirqiladiki, bunda qoziq-oyoq hamda armaturaning uchlarini beton vositasida o’rnatmada mahkamlash imkoni bo’lsin). Loyihalar tomonidan hisobiy oralig’i 5,5; 8,7 va 10,8 m bo’lgan oraliq qurilmalarni o’rnatish ko’zda tutilgan. Bitta oratayanch ustida uzunliklari har xil bo’lgan oraliq qurilmalarni o’rnatishda qurilish balandliklaridagi farq o’tkazuvchi fermaostilik (9) tomonidan kompensatsiyalanadi (2.28,a,v-rasm). Estakada ko’priklarida kichik og’irlikli (ko’pi bilan 10 t) elementlar xillarining kamligi, shuningdek turli uzunlikdagi ko’priklarda qo’llaniladigan sxemalarning soddaligi tufayli zavodda yasash uchun qulay, montaj qilishda murakkab emas hamda yaxshilab ishlanganida foydalanishda ishonchlidir.

Ko’tarma balandligi 4...5 m dan ortiq bo’lganida ham oraliqlari 16 m gacha bo’lgan qoziq-oyoqli ko’priklar taxminan xuddi shu sxema bo’yicha quriladi (2.29,a-rasm). Ularning tayanchlarida qoziq-oyoqlarning soni ko’paytirilgan bo’lib, balandlik oshib borgan sari vertikal qoziq-oyoqlarga ba’zan qiya qoziq-oyoqlar qo’shiladi. 2.29,b-rasmda shunga o’xshash ko’prikning montaj qilingan tayanchlari ko’rsatilgan. Bu yerda qoqilgan qoziq-oyoqlar rostvergining o’rnatmasi mejen suvlari (past suv sathi) gorizonti yoki grunt yuzasi sathida joylashtirilgandir. Тayanch ustunlarining ushbu rostverk ustidagi past qismi shunga o’xshash, yuqori muz ko’chishi sathigacha bir-birining ustiga joylashtirilgan sidra sharparak teshiklarga ega bo’lgan o’rnatma-plitalarga tiqib mahkamlangan. Plitalar bir vaqtning o’zida tayanchlarning ustunlarini mo’z ko’chkisidan muhofazalaydi. Bu yerda ham oddiy oraliq qurilmalar qo’llaniladi, biroq, qovurg’ali ikki bloklilari ishlatiladi. Ularni tayanchlarning elementlari kabi zavodda tugallangan ko’rinishda yasaladi. Shunga o’xshash tayanchlar tajriba tariqasida oralig’i 66 m gacha bo’lgan oraliq qurilmalar uchun bunyod qilinadi (2.30-rasm). Bunday oraliqlar ko’pincha metall to’sin hamda temirbeton ballast koritali oraliq qurilmalar yoki qatnovi pastdan bo’lgan sharparak fermali butkul metall oraliq qurilmalar vositasida yopiladi.

Ballast koritali oraliq qurilmalar (2.31-rasm) butunlay metalldan qilingan emas, chunki temirbeton koritasi oraliq qurilmalar tepa belbog’larining tarkibiga ajralmas qism bo’lib kiritilgan, ularning kesimi asosiy qismini tashkil etadi. Shuning uchun, korita va ballast evaziga doimiy yukning 10% ga ortishiga qaramay, metallning sarfi anchagina qisqaradi (44 m li oraliq uchun metall konstruksiyalarning og’irligi 141 t o’rniga 90 t, ya’ni bunday korita mavjud bo’lmaganida va qatnov ko’ndalang bruslar uzra bo’lganidagiga qaraganda 35% ga kamroqdir). Buning ustiga ballast koritasi ko’ndalang bruslar uzra qo’yiladigan polotnodan farqli ularoq kapitalroqdir.



2.29-rasm. Oraliqlari 16 m gacha bo’lgan qoziq-oyoqli-estakada ko’prigi:

a – ko’prikning sxemasi; b – ko’tarma balandligi 10 m dan yuqori bo’lganidagi montajlangan tayanchlar



2.30-rasm. Oralig’i 66 m gacha bo’lgan oraliq qurilmalar uchun yig’ma tayanchlar





2.31-rasm. Ballast koritasiga ega bo’lgan 73 m li oraliq qurilma:

a – ko’ndalang qirqim; b – plitani mahkamlash uchun tepa belbog’dagi tiramalar;

v - oraliq qurilmani bloklarga bo’lish

Amaldagi turkumiy loyihalar bo’yicha temirbetonli sidra yaxlit to’sinlar oraliqlarning ortib borishi sayin sezilarli og’irlashishi tufayli 33 m gacha oraliqlar bilan chegaralangandir. Тutash va konsol to’sinlarda birmuncha yengillashishga erishiladi, biroq, ular temir yo’l ko’priklarda keng qo’llanilmaydi. Тemir yo’l ostiga qo’yiladigan konstruksiyalarning ichida sharparak fermalar, shuningdek arkli tizimlar yirik oraliqlarni qoplashga hammadan ko’proq mos keladi. Ular uchun ham, boshqalari uchun ham yig’ma konstruksiyalarning bir necha turi mavjud, oldindan zo’riqtirilgan temirbeton keng ishlatiladiganlari shular jumlasidandir.

Oralig’i 55 m li fermali oraliq qurilma (2.32-rasm) tayyor elementlardan yig’ilgan. Gau fermasidagidek, bu yerda siqilgan kashshak (raskos)lar tugunlarning tagligiga tiralgan, cho’zilgan shokila(podveska)lar (Gau fermasidagi tortgichlarning o’rniga) esa, xuddi belbog’larning elementlari kabi, metall ustamalar va boltlar vositasida belbog’larga biriktirilgan. Ushbu fermada temirbeton oraliq qurilmaning og’irligi katta bo’lganligi tufayli qaytarma kashshaklar talab qilinmaydi. Fermalarning cho’zilgan elementlari – shokilalar, pastki belbog’lar, shuningdek egilishga ishlaydigan ko’ndalang va bo’ylama to’sinlar armaturasi betonlashgacha zo’riqtirib yasalgan. Siqilgan elementlar (tepa belbog’lar, kashshaklar), shuningdek bog’lanishlar ham zavodda oddiy temirbetondan yasalgandir.

2.32-rasm. Oralig’i 55 m bo’lgan sharparak fermali oldindan zo’riqtirilgan oraliq qurilma:

a – umumiy ko’rinishi; b – elementlarni tugunda birlashtirish
Ushbu oraliq qurilmaning afzalligi – uning butkul yig’maligida, kamchiligi esa – elementlarni metall ustamalar bilan biriktirilishidadir. Ushbu kamchilikdan 2.33-rasmda keltirilgan oraliq qurilma konstruksiyasi ozoddir. Unda naysimon elementlar va tugun bloklari montaj qilish mobaynida, elementlardagi va tugun bloklaridagi teshiklar sidra o’tkaziladigan, diametri 40 mm li armatura bilan birlashtiriladi. Armatura sterjenlari betonni zaruriy siqilishigacha domkratlar vositasida tortiladi va tortilgan holatda gaykalar bilan qotiriladi. 33 dan 110 m gacha bo’lgan barcha oraliqlarni turli elementlarining soni (qatnov qismi, bog’lanishlar va boshqalar) 25 dan oshmaydi. Bular orasida, biroq, sterjenlar o’rniga o’ramli hamda ba’zi qismlari konstruksion o’zgarishlarga ega bo’lgan, 55 m uzunlikli oraliq qurilmalar ham bor.

2.33-rasm. Armaturasi montaj qilish vaqtida tortiladigan oldindan zo’riqtirilgan yig’ma oraliq qurilma loyihasi: a – fermaning sxemasi; b – elementlarning tutashuvi; v – ferma elementlari


Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish