«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Ba’zi sintetik dielektriklarning fizik va kimyoviy xossalari
Ko’rsatkichlar 
Trixlordifenil 
Sovtol -10 
Geksol 
Zichligi, kg/m
3
 
1360 
1510 
1640 
Kinematik 
qovushqoqligi,10
6
m
2
/s 
40-70 
650 
3,5-4,0 
Qotish harorati,
0
C
 
-19 
-6 
-60 
189
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 112-113 bet] 

---

Issiqlik 
o’tkazuvchanlik 
koeffitsienti, Vt/m
3
∙ 
0
C 
0,0963 
- 
0,15 
Tgδ(90
0
C)
 
0,015 
0,03 
0,03 
P, Om∙m (90
0
C) 
3∙10
9
0,03 
13 ∙10
10
 

r
 
5,9 
- 
2,7-2,9 
E
r
,MV/m 
20 
22 
18 
O‘rta darajada xlorlangan pentaxlordifenil 
(sovol)
quyuq massa bo‘lgani 
sababli, suyultirish maqsadida unga xlorlangan suyuq uglevodorod qo‘shiladi. 
Kondensator moyi suyuq difenil bilan aralashtirilib, hosil bo‘lgan suyuqlik 
qog‘ozli izolyatsiyaga shimdirilsa, kondensatorning reaktiv quvvati ortadi, hamda 
hajmi birmuncha kichrayadi. 
Sovtol
-10ning tarkibi 90% pentaxlordifenil hamda 10% fixlorbenzoldan iborat 
bo‘lib, undan yuqori kuchlanishli transformatorlarni to‘latishda, shuningdek, qattiq 
izolyatsiyaga shimdiriluvchi sifatida foydalaniladi. 
Geksol
kimyoviy jihatdan barqaror suyuqlik bo‘lib, tarkibi 80% 
geksaxlorbutadien va 20% pentaxlordifenildan iborat. 
U
harorat va cho‘g‘ ta‘sirida 
chaqnash yoki alangalanish xususiyatiga ega emasligi bilan ajralib turadi va juda 
past haroratda ham qotmaydi. Geksol sifati yaxshi suyuq dielektrik hisoblanib, 
undan transformatorlarda izolyatsiya o‘rnida foydalaniladi. 

---

Ko‘rib o‘tilgan barcha difenillar zararli hisoblanganligi sababli, ular bilan 
ishlash mobaynida texnika xavfsizligi choralari ko‘rilishi lozim
190
. 
Kremniy-organik (KO) suyuqliklar zaharli bo‘lmay, ekologik jihatdan xavfsiz 
bo‘lganligi sababli, ular elektr texnikada keng miqyosda qo‘llanilmoqda. KO 
suyuqliklar gigroskopik emas hamda yuqori haroratga bardoshlidir. Bu 
suyuqliklarga poliopganosilokksan polietilsiloksan, polifenilsiloksan va boshqa 
suyuqliklar kiradi (9-jadval). Poliopganosiloksan (161-123, 161-45 impulsli 
transformator, 
maxsus 
kondensator, 
radio 
va 
elektron 
apparatlarida 
qo‘llanilmoqda. 
9- 
jadval