«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «temir yo‘llar elektr ta’minoti» kafedrasi

Izolyasiyani koordinasiyalash-muvofiqlash
–deb izolyasiya elektr mustuhkamligi bilan unga ta’sir 
etuvchi kuchlanish orasidagi zaruriy moslashuvni ekspluatasiyada ta’minlashga aytiladi. Bunda izolyasiyani 
iqtisodiy asoslangan kichik shikastlanish va javobgarligi kamroq iste’molchilarni elektr ta’minotida uzulish 
extimoli ko`zda tutiladi. 
Saqlagich, rubilnik va uzgich 
 
Eruvchan saqlagichlar
o`zining konstruksiyalariga ko`ra po`kakli, trubkasimon va plastinkali 
saqlagichlarga bo`linadi. Eng ko`p tarqalgan po`kakli saqlagichlar asosi to`g`ri to`rtburchak va kvadrat 
shaklida bo`lgan bir qutbli rez’bali saqlagichlardir. Po`kakli saqlagichlar turli konstruksiyalarda chiqariladi. 
20 A gacha nominal tokka mo`ljallangan PSU (plavkiy predoxranitel’ s sokol’noy rez’boy, ustanovochno`y) 
seriyasidagi saqlagichlar shular jumlasidandir. 
PSU–20 seriyasidagi saqlagichning asosi 1 plastmassadan yasalib, simlarni ulash uchun asosga pastki 2 
va yuqorigi 6 kontaktlar mahkamlangan (77
a
–rasm). Yuqorigi kontakt 6 ga S–27 sokol’ rez’bali kontakt 
gil’zasi 5 payvand qilingan. Gil’zaga eruvchan qo`yma (vstavka) 4 li saqlagich 3 boshchasi burab kiritiladi. 
Saqlagich to`g`ri to`rtburchak asosli va kvadrat asosli qilib yasaladi. 
10A, 15A yoki 20 A ga mo`ljallangan va almashtiriladigan eruvchan quyma saqlagichlar ikkala asosi 
kontakt qalpoqchalari bilan bekitilgan chinni silindrdan iborat bo`lib, kontakt qalpoqchalari silindr ichidan 
o`tkazilgan eruvchan ko`prikcha shaklidagi ingichka nazorat sim vositasida birlashtiriladi. Nazorat simining 
bir uchi quyma saqlagichning asos kontaktidagi nazorat ko`zchasini ushlab turadi. Chinni silindrning ichi 
mayda kvars qumi bilan to`ldirilgan. 
77–rasm. Bir qutbli va rezbali saqlagichlar: a) – PSU-20 markali saqlagich; b) – S – 27 rezbali saqlagich; 
v) – saqlagichning qirqimi. 
Ko`prikcha eriganda nazorat sim ham eriydi va ko`zcha kontaktdagi chuqurchadan tushib qoladi. 
Saqlagich boshchasining tashqi asos sirtidagi oyna qo`yilgan teshikdan nazorat ko`zcha ko`rinib turadi. 
Shunga qarab saqlagichning ishga yaroqligi haqida hukm yuritish mumkin. Saqlagichning tok keladigan 
barcha qismlari plastmassa qopqoq 7 bilan bekitilgan. Eruvchan quymani almashtirish uchun saqlagich 
boshchasini burab chiqarish va undan erigan quymani olib, yangisini qo`yish kerak. 
S–27 rezbali saqlagichlar uchun eruvchan quymali po`kaklardan tashqari xuddi shu saqlagichga burab 
kiritiladigan maxsus avtomatik uzgichlar ham ishlab chiqarmoqda. Yuklama ortib ketganda yoki tutashuv 
bo`lganda, bu uzgich yordamida ajratib qo`yilgan chiziq uzgichdagi knopkaga bosib qayta ulanadi. 
Konstruksiyasi va turlari xilma–xil bo`lgan naycha simon saqlagichlar taqsimlash qurilmalarida va 
quvvat elektr qurilmalarining alohida uchastkalarida keng qo`llaniladi. Eng ko`p tarqalgan naycha simon 
saqlagichlar jumlasiga PR (predoxranitel’ razborniy) tipdagi qismlarga ajraluvchi, yumaloq fibra naychali 
saqlagich (78
a
-rasm) va shuningdek, PN tipli ichiga kvars qumi to`ldirilgan kvadrat chinni naychali 
saqlagichlar kiradi (78
b
-rasm). 
PR tipli naycha simon saqlagichlar uchun nominal kuchlanishi 220 V (qisqa) va 660 V (uzun) bo`lgan 
patronlar 15A, 60A, 100A, 200A, 600A va 1000A gacha nominal tokka mo`ljallab chiqariladi. 

---

PR saqlagichning 100 A va undan yuqori tokka mo`ljallab chiqarilgan patroni fibra 5 dan iborat bo`lib, 
naycha uchlariga latun qopqoqchalari 4 zich kiydirilgan va ikki qator parchin mix yordamida parchinlab 
mahkamlangan. 
Qopqoqchaga eruvchan qo`yma (vstavka) 6 ni mahkamlaydigan qalpoqcha 3 lar burab qo`yilgan. 
Eruvchan qo`yma patronga o`rnatilayotganda pichoqchalar 7 ga burab kiritiladi. Patron o`zining pichoqlari 
bilan kontakt ustunchalari 2 ga kiritib qo`yiladi. Ustunchalar sim ulanadigan klemmalar 1 bilan birgalikda 
izolyasiya qiluvchi asosga mahkamlanadi.