O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalasi. Formatsion yondashuv, mintaqalarning

76-savol:
 O‘zbekiston iqtisodiyotidagi chuqur tarkibiy o‘zgarishlar. (Mahalliylashtirish, tayyor mahsulot 
ishlab chiqarish, jamoaviy uslubni rad etish, yangi texnologiyalar, infratuzilma) 
Zamonaviy mahsulot turlarini ishlab chiqarish uchun yaratilgan qulay shart-sharoitlar tufayli 
so‘nggi yillarda respublikamizda sanoat mahsulotlari va xalq iste'mol mollarining ko‘plab yangi 
turlarini ishlab chiqarish keng yo‘lga qo‘yildi. Ushbu ro‘yxatga qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini 

---

qayta ishlaydigan mini asbob-uskuna va jihozlar, nasoslar, kabel-o‘tkazgich maxsulotlari va 
yuqori kuchlanishli jihozlarning zamonaviy turlari, turli yengil avtomobillar va og‘ir texnikalar 
uchun radiator va filtrlar, televizor, konditsioner, sovutgich, uyali aloqa vositalari kabi mahalliy 
korxonalar tomonidan yangi o‘zlashtirilgan mahsulotlar turlarini misol sifatida keltirishimiz 
mumkin. 
Sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi qismlar va materiallarni ishlab 
chiqarishni Mahalliylashtirish dasturining amalga oshirilishi iqtisodiyotning tarkibiy 
o‘zgartirishda va jahon moliyaviy inqirozi oqibatlarini yengib o‘tishda muhim ahamiyatga ega. 
Ushbu vazifani amalga oshirishda qonunchilik bazasining to‘laqonli yaratilganligi, jumladan 
dasturning shakllantirish va amalga oshirish mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha Hukumat 
qarorlari, shuningdek, bu borada ma'sul vazirliklarning vazifalari va vakolatlari aniq belgilab 
berilgan yagona tizimning mavjudligi katta rol o‘ynaydi. 
 
LOYIHALARNI MAHALLIYLASHTIRISH DASTURIGA KIRITISH YAGONA MEZON VA TALABLARI 
a) mahalliylashtirilgan mahsulotni ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish quvvatlari va mahalliy 
xomashyolarning mavjudligi; 
b) ishlab chiqariladigan mahsulot bo‘yicha mahalliylashtirish darajasi kamida 36%ni tashqil 
etishi; 
v) ishlab chiqariladigan mahsulotning tashqi savdo tovar nomenklaturasi bo‘yicha kodi (kod TN 
VED) birlamchi xomashyoga nisbatan birinchi 4 raqamida o‘zgarishi; 
g) ichki va tashqi bozorlarda mahsulotga talabning mavjudligi; 
d) mahsulot importi mavjudligi (yangi turdagi mahsulotlar bundan mustasno); 
ye) mahsulot iste'molchilari bilan tuzilgan shartnomalar yoki birlamchi kelishuvlarning 
mavjudligi; 
j) mahalliylashtirish mahsulot narxi import qilinayotgan o‘xshash mahsulot narxidan (transport, 
soliq va bojxona harajatlarini hisobga olgan xolda) balandmasligi. 
Eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan, hamda yuqoridagi mezon va talablarga 
mos loyihalarni amalga oshiruvchi va xalqaro talablar asosida sifat boshqaruv tizimini joriy 
etgan korxonalar mahalliylashtirish Dasturiga ustuvor ravishda kiritiladi. 
 
Taraqqiyotning  o’zbek  modeli  –  jamiyatning  tadrijiy  rivojlanish  kontseptsiyasi  sifatida.  
Ijtimoiy  
rivojlanishning  o’zbek  modeli  insoniyatning  rivojlanish  borasidagi  ilg’or  tajribasiga,  milliy  
davlatchilik  
tajribalarimizga va xalqimiz mentalitetiga tayanadi.   
Ijtimoiy  rivojlanish  borasida  xalqlar  odatda  ikki  yo’ldan  —  inqilobiy  va  tadrijiy  yo’ldan  
borgan.  Insoniyat  

---

tajribasi ijtimoiy rivojlanishning keskin inqilobiy o’zgarishlar yo’li nomaqbul va yaroqsiz ekanini, 
jamiyatning  
tadrijiy  (evalyutsion)  taraqqiyoti  barqaror  —  tabiiy  rivojlanish  yo’li  ekanini  ko’rsatdi.  
O’zbekiston  Prezidenti  
Islom  Karimov  ijtimoiy  taraqqiyotning  tadrijiy  yo’li  mohiyatini  shunday  izohlaydi:  «Soxta  
inqilobiy  
sakrashlarsiz,  evalyutsion  yo’l  bilan  normal,  madaniyatli  taraqqiyotga  o’tish  tanlab  olingan  
yo’lning  asosiy  
mazmuni  va  mohiyatidir.  Bozor  iqtisodi  sari  buyuk  sakrashlar,  inqilobiy  o’zgarishlar  yo’li  
bilan  emas,  balki  
sobitqadamlik va izchilik bilan  — bosqichma-bosqich harakat qilish kerak. Har bir bosqichning 
qancha davom  
etishi  hal  qilishi  lozim  bo’lgan  muammolar  doirasiga,  tashqi  omillar  qanchalik  qulay  
bo’lishiga,  aholining  
mehnat faoliyatiga bog’liqdir» 
O’zbek modelning asosiy tamoyillari quydagilardir:   
- iqtisodning siyosatdan ustuvorligi;   
- davlatning bosh islohotchi ekanligi;   
- qonun ustuvorligi;   
- kuchli ijtimoiy himoyalash;   
- bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich, tadrijiy yo’l bilan o’tish.   
O’zbek  modelining  o’ziga  xos  xususiyatlari  davlatchilik  asoslarining,  milliy  qadriyatlarning  
qayta  tiklanishi,  
o’zlikni  anglash,  umuminsoniy  qadriyatlarning  ustuvorligi,  milliy  mentalitetimizga  xos  
xususiyatlarining  
tiklanishi  va  rivojlanishi,  demokratik  qadriyatlarning  rivojlantirilishi  va  inson  huquqlarining  
kafolatlanishi  va  
boshqalarda o’z ifodasini topmoqda.   
O’zbek  modelining  hayotiyligi  jahon  jamoatchiligi  tamonidan  e’tirof  qilindi.  O’zbekiston  
tajribasi  qator  
mamlakatlar  uchun  namuna  bo’lib  xizmat  qilmoqda  va  uni  o’rganishga  bo’lgan  qiziqish  
ortib  bormoqda.  
O’zbekona  taraqqiyot  yo’li  ma’naviy  hayot  va  iqtisodiy  rivojlanishi  bir-biri  bilan  uzviy  
bog’liqlikda  amalga  

---

oshirishda,  ma’naviyat,  ma’rifat,  madaniyatga  bo’lgan  e’tiborning  kuchayishida  yaqqol  
ko’zga  tashlanadi.  
Ma’naviy  salohiyatning  kuchayishi,  inson  intelektual  va  axloqiy  qobiliyatlarining  rivojlanishi  
iqtisodiy  
rivojlanish  uchun  puxta  zamin  yaratadi.  Kishilarda  yangicha  iqtisodiy  tafakkur,  tadbirkorlik  
qobiliyatlarini  
rivojlantirishda zamonaviy ilm-fan, texnika va texnologiya asoslarini egallash muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Zamonaviy mahsulot turlarini ishlab chiqarish uchun yaratilgan qulay shart-sharoitlar tufayli 
so‘nggi yillarda respublikamizda sanoat mahsulotlari va xalq iste'mol mollarining ko‘plab yangi 
turlarini ishlab chiqarish keng yo‘lga qo‘yildi. Ushbu ro‘yxatga qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini 
qayta ishlaydigan mini asbob-uskuna va jihozlar, nasoslar, kabel-o‘tkazgich maxsulotlari va 
yuqori kuchlanishli jihozlarning zamonaviy turlari, turli yengil avtomobillar va og‘ir texnikalar 
uchun radiator va filtrlar, televizor, konditsioner, sovutgich, uyali aloqa vositalari kabi mahalliy 
korxonalar tomonidan yangi o‘zlashtirilgan mahsulotlar turlarini misol sifatida keltirishimiz 
mumkin. 
Sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi qismlar va materiallarni ishlab 
chiqarishni Mahalliylashtirish dasturining amalga oshirilishi iqtisodiyotning tarkibiy 
o‘zgartirishda va jahon moliyaviy inqirozi oqibatlarini yengib o‘tishda muhim ahamiyatga ega. 
Ushbu vazifani amalga oshirishda qonunchilik bazasining to‘laqonli yaratilganligi, jumladan 
dasturning shakllantirish va amalga oshirish mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha Hukumat 
qarorlari, shuningdek, bu borada ma'sul vazirliklarning vazifalari va vakolatlari aniq belgilab 
berilgan yagona tizimning mavjudligi katta rol o‘ynaydi. 
LOYIHALARNI MAHALLIYLASHTIRISH DASTURIGA KIRITISH YAGONA MEZON VA TALABLARIa) 
mahalliylashtirilgan mahsulotni ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish quvvatlari va mahalliy 
xomashyolarning mavjudligi; 
b) ishlab chiqariladigan mahsulot bo‘yicha mahalliylashtirish darajasi kamida 36%ni tashqil 
etishi; 
v) ishlab chiqariladigan mahsulotning tashqi savdo tovar nomenklaturasi bo‘yicha kodi (kod TN 
VED) birlamchi xomashyoga nisbatan birinchi 4 raqamida o‘zgarishi; 
g) ichki va tashqi bozorlarda mahsulotga talabning mavjudligi; 
d) mahsulot importi mavjudligi (yangi turdagi mahsulotlar bundan mustasno); 
ye) mahsulot iste'molchilari bilan tuzilgan shartnomalar yoki birlamchi kelishuvlarning 
mavjudligi; 
j) mahalliylashtirish mahsulot narxi import qilinayotgan o‘xshash mahsulot narxidan (transport, 
soliq va bojxona harajatlarini hisobga olgan xolda) balandmasligi. 
Eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan, hamda yuqoridagi mezon va talablarga 
mos loyihalarni amalga oshiruvchi va xalqaro talablar asosida sifat boshqaruv tizimini joriy 
etgan korxonalar mahalliylashtirish Dasturiga ustuvor ravishda kiritiladi. 

---

 
Asosiy 
Tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish 
dasturi 
Tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish 
dasturi 
NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLAR 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 1 dekabrdagi "Sanoat kooperatsiyasi asosida 
tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni 
chuqurlashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida"gi PQ-1236-sonli qarori.