O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalasi. Formatsion yondashuv, mintaqalarning

178-savol:  O‘zbekistonning  YevroOsiyo  iqtisodiy  hamkorlik  tashkiloti  bilan  aloqalarining  rivojlanishi. 
(aloqalarni yangilash, kengaytirish zarurati Sh.M.Mirziyoyev)  
       O‘zbekiston  va  Yevroosiyo  iqtisodiy  ittifoqi:  mamlakat  va  xalq  manfaatlari  yo‘lidagi  integratsiya 
to‘g‘risidagi fikrlar 
 
 
 
 

---

YeOIIga  kuzatuvchi  maqomini  olish,  kelajakda  ittifoqqa  a’zo  bo‘lish  majburiyatini  yuklamaydi  va  u 
belgilangan muddat bilan cheklanmagan. 
 
  
 
So‘nggi uch oy davomida O‘zbekistonning Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi bilan hamkorlik masalalariga oid 
muhokamalar ham hukumat, vazirlik va idoralar darajasida, ijtimoiy tarmoqlarda va ham keng jamoatchilik 
orasida qizg‘in davom etmoqda. 
 
Ushbu  dolzarb  mavzu  bo‘yicha  O‘zbekiston  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyev  ham  bir  necha  marotaba 
to‘xtalib  o‘tdi.  Xususan,  Prezident  Oliy  Majlis  Senatining  birinchi  majlisidagi  nutqida  O‘zbekiston 
YeOIIga kuzatuvchi davlat maqomi olishini taklif etdi. 
 
Joriy  yilning  20  yanvar  kuni  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyevning  Oliy Majlis 
Qonunchilik  palatasi  birinchi  yig‘ilishidagi  nutqida  “Integratsiyalashuv  haqida  ikki  og‘iz  aytsam. 
Mustaqilligimizni  berib  qo‘yamiz,  degan  gaplar  shunchaki  hoyu-havas  gaplar.  Kim  berib  qo‘yadi 
mustaqillikni?  Bunaqa  bo‘lmaydi.  Bundan  tashqari  kuzatuvchi  degani,  a’zo  degani  ham  emas.  Biz 
kuzatuvchi maqomida nima yaxshi, nima yomonligini kuzatamiz. Asosiy o‘rinda xalq manfaatlari turadi” 
deyildi. 
 
Prezidentning  Oliy  Majlisga  murojaatnomasida  xalq  vakillari  bo‘lgan  deputat  va  senatorlar  parlament 
palatalarida  mazkur  masalani  atroflicha  muhokama  qilib,  o‘z  zimmalariga  mas’uliyatni  olgan  holda, 
asoslangan takliflarni berishlari kerakligi aytildi. 
 
Hukumatga  esa  tarmoqlar  kesimida  olib  borilgan  tahlillar  natijalari  asosidagi  kompleks  baholashlarni 
yakunlab uning natijalarini Oliy Majlis palatalari muhokamasiga taqdim etish topshirig‘i berildi. 
 
Kuni  kecha  O‘zbekiston  kasaba  uyushmalari  Federatsiyasining  raisi  Qudratulla  Rafiqov  YeOIIga  a’zo 
bo‘lishning  ustunliklari  va  kamchiliklarini  tahlil  qilgan  holda,  xozirgi  sharoitda  O‘zbekiston  YeOIIda 
kuzatuvchi  maqomiga  ega  bo‘lishi  bu  mantiqiy  va  maqbul  qadam  ekanligini  ta’kidladi.  “Kuzatuvchi 
maqomi ittifoqning “ichidan qarash” imkoniyatini beradi. Faqat shu yo‘l bilan biz yuqorida aytib o‘tilgan 
integratsiya  birlashmasida  ishtirok  etishdan  mamlakatimiz  qanday  afzalliklar  va  salbiy  oqibatlarga  olib 
kelishini sinchkovlik bilan o‘rganishimiz mumkin” dedi kasaba uyushmalari Federatsiyasining raisi. 
 
Ta’kidlash joizki, Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi dastlab Bojxona ittifoqi ko‘rinishida tashkil topgan, unga 
a’zo  davlatlar  o‘zaro  savdo  olib  borishda  hamkorlikni  kuchaytirish,  to‘siqlarni  kamaytirish,  milliy 
iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  va  raqobatbardoshligini  oshirish  orqali  aholining  turmush  darajasini 
yaxshilash va barqaror rivojlanish uchun shart-sharoitlar yaratish maqsadida tashkil etilgan. 
 
Bugungi  kunda  mazkur  tashkilotga  Armaniston,  Belarusiya,  Qirg‘iziston,  Qozog‘iston  va  Rossiya 
Federatsiyasi a’zo. Shuningdek, Moldova Respublikasi kuzatuvchi maqomiga ega. 2019 yil 29 may kuni 
Moldova Prezidenti Igor Dodon ushbu maqom olinganiga bir yil munosabati bilan qilgan nutqida: “Albatta 
biz  integratsion  jarayonlar,  imkoniyatlar,  Yevroosiyo  iqtisodiy  ittifoqini  rivojlantirish  muammolari  va 
istiqbollari xaqida qimmatli ma’lumotlarga ega bo‘ldik” dedi. Bir yil ichida Moldova va YeOII orasidagi 
tovar aylanmasi 
10 foizga ortdi. 
 
Davlatlarning  kuzatuvchilik  maqomi  “Yevroosiyo  iqtisodiy  ittifoqida  kuzatuvchi  davlat  maqomi 
to‘g‘risida”gi  nizomi  bilan  tartibga  solinadi.  Bunda  a’zo  mamlakatlar  tomonidan  imzolangan  mazkur 
nizomga asosan, Ittifoq bilan hamkorlik qilish maqsadida bo‘lgan davlat Ittifoqning Oliy Kengashi raisi 
nomiga  kuzatuvchi  maqomini  berish  to‘g‘risidagi  so‘rovnoma  yuboradi  va  bu  bilan  YeOII  ta’sis 
shartnomasining 109 moddasi doirasida faoliyat yuritishini kafolatlaydi. 
 
Xususan, kuzatuvchi davlatning vakolatli vakillari YeOII taklifiga binoan, Ittifoq organlari yig‘ilishlarida 
ishtirok  etish,  qabul  qilingan  qarorlar  bilan  tanishish (maxfiy  hujjatlar  bundan mustasno)  huquqiga  ega. 
Kuzatuvchi maqomi ittifoq organlarida qaror qabul qilishda ishtirok etish imkoniyatini bermaydi. 
 

---

Kuzatuvchi  maqomini  berish  to‘g‘risidagi  qaror  tashkilotning  Oliy  Kengashi  tomonidan  qabul  qilinadi. 
Kuzatuvchi maqomini olgan davlat YeOII ta’sis shartnomasida ko‘rsatilgan maqsad va yo‘nalishlarga zid, 
ittifoq va uning a’zo davlatlari manfaatiga zarar yetkazadigan hatti-harakatlar yo‘l qo‘yilmasligi shart. 
 
YeOIIda kuzatuvchi maqomini olgan davlat hukumati, Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasi vakolatxonasiga 
o‘zining doimiy vakilini yuboradi. Ushbu shaxs kuzatuvchi davlat nomidan Komissiya va uning organlari 
bilan doimiy aloqa o‘rnatish vakolatiga ega bo‘ladi. 
 
Ushbu  doimiy  vakil  o‘zining  davlatidagi  Hukumat  bilan  Ittifoq  doirasida  savdo-iqtisodiy  hamkorlikni 
rivojlantirish,  texnik,  bojxona,  sanitariya  va  fitosanitariya  reglamentlarini  tartibga  solish,  Komissiya 
vakolatiga kiradigan boshqa masalalar bo‘yicha doimiy aloqalarni o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlashga mas’ul 
bo‘ladi. Shuningdek kuzatuvchi davlat va a’zo davlatlar uchun o‘zaro manfaatli sohalarda ikki tomonlama 
va ko‘p tomonlama muloqot o‘rnatish 
va hamkorlik qilish masalalarida faoliyat ko‘rsatadi