O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Yereaaliai.
Mo'g'ullar hukmronligi davrida O'rta Osiyoda yerga bo'lgan 
egalikning 
mulki devon, mulki inju, mulki vaqf 
va 
mulk 
deb ataluvchi 
to‘rt 
xil shakli mavjud edi. Mulklarning kattagina qismi harbiy ma’murlarga 
davlat oldlda xizmatlari uchun hadya qilingan yerlar bo'lib, ular 
suyurg'ol
debyuritiladi. Bunday yerlarga ega bo'lgan yerdorlar-suyurg'ol egalari 
barcha soliqlar va to'loviardan ozod etilardi. Suyurg'ol yerlari avloddan 
avlcdga meros tariqasida o'tardi. Yirik yerdorlar qo'lidagi mulk yerlariga 
yersiz yoki dehqonlar biriktirilib, ular bunday mulklarda hosilning 1/3 
qismi 
evaziga ijarachi bo'lib ishlardilar.
Chia'atov ulusinina bolinishi.
Mo'g'ul hukmdorlari va mulkdorlari 
o'rtasida bosib olingan mamlakatlar aholisiga ikki xil qarash mavjud edi. 
Ba’zilari mahalliy zodagonlar, savdogarlar bilan yaqinlashish, hunarmand- 
chilik, dehqonchilikni rivojlantirish, islom dinini qabul qilish tarafdori edi. 
Boshqalari esa o'troqlik va shahar hayotiga qarshi bo'lib, shaharlarni 
buzib tashlash, bog' va ekinzorlarni o'tloqlarga aylantirishni istardilar. 
Yetlisuvda yashayotgan mo'g'ullar Movarounnahrga ko'chib kelganlarni 
«qoraunas» (duragay), Movarounnahrda yashayotgan mo'g'ullar esa 
ularni «jete» (qaroqchi, talonchi) deb atay boshlaydilar. Ular o'rtasida

---

86
ziddiyat, nafrat kuchayib bordi. Oqibatda Chig'atoy ulusi 
XIV asm ing
40-yillarida 
ikkiga bo'linib ketdi. Chig'atoy ulusining Sharqiy Turkiston, 
Mo'guliston va Yettisuv qismi Mo'g'uliston deb atala boshlandi. Ulusning 
g'arbiy qismi - Movarounnahr mustaqil idora qilinadigan bo'ldi.
Madaniv havot.
Fan, adabiyot, ma’ rifat va madaniyatning ayrim 
tarmoqlari ham tiklana boshlaydi. Xususan, binokorlik va me’morchilik 
yo'lga qo'yiladi. Koshinpaziik, ganchkorlik, parchinsozlik, me'moriy g'isht 
o'ymakorligi va me’moriy xattotlik asriy an’ana va tajribalar asosida tiklan- 
di. Masjid, madrasa, xonaqoh, maqbara, minora va saroylar qad ko'tardi. 
Ularning ayrimlari bizning davrimizgacha yetib kelgan. Buxoro shahridagi