O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

iborat qoraqalpoq xalqining shakllanish jarayoni nihoyasiga yetgan. 
Bu xalq olti qabila (xitoy, qipchoq, kenagas, mang'it, qo‘ng‘irot va 
mo'yten) negizida shakllangan.
Qoraqalpoa xonliainina tashkil tooishi.
Qoraqalpoq davlatchiligi 
no'g'ay (mang'it)lar yetakchisi Idigu (Edigey) boshchiligida XIV asr oxir-

---

184
larida tashkil etilgan No'g'ay xonligi (O'rdasi)dan boshlanadi. 1419-yili 
Idigu o'ldirilgach, taxt uchun kurash kucha/ib, xonlik kuchsizlanadi.
XVI asrning 2-yarnida No'g'ay xonligi 3 qismga - Olti ul o'rdasi, 
Kichik o'rda va Katta o'rdaga bo'linib ketgan.
XVII asr boshlarida no‘g‘aylar Volga va Yoyiq daryolari bo'ylari- 
ga bostirib kelgan jung'orlar (qalmoqlar) tomonidan tor-mor etiladi. 
No‘g‘aylar Qrimga ko'chib ketishga majbur bo'lganlar. Ularning Olti ul 
o'rdasi tarkibiga kiruvchi qoraqalpoqlaresa Orol va Sirdaryo bo'ylariga 
kelib o'mashadilar.
Qoraqalpoqlar ijtimoiy hayotida biylar va botirlar (harbiylar bosh- 
lig'i) muhim o'rin tutganlar. Biylar qoraqalpoq urug'lariga boshchilik qil- 
ganlar hamda ularning ichki huquqiy va xo'jalik ishlariga doir muam- 
molarni hal qilganlar. Shuningdek, biylar qo'shni xalqlar bilan muno- 
sabatlarda o‘z urug'i yoki qabilasi nomidan vakil sifatida qatnashganlar.
XVI - XVII asrlarda qoraqalpoqlar yo Buxoro xonligiga, yo Qozoq 
xonlariga tobe bo'lganlar.
XVIII asr boshlariga kelib Sirdaryo bo'yida yashovchi qoraqalpoqlar 
birlashishga harakat qilganlar. Ularning blrlashish jarayonida Sig'noq 
singari qadimiy qo'rg'on-shaharlar tayanch bo'lgan. Qoraqalpoqlar- 
ning birlashuvida Kuchukxon, Taburchak va G‘oyib sultonlar muhim