O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Inaliz ekspeditsivalari.
Ingliz ekspeditsiyalaridan biri U.Murkford 
boshchiligida uyushtirildi. Murkford ekspeditsiyasi 1825-yil fevrali- 
da Buxoroga yetib keldi. Manbalarda qayd etilishicha, ekspeditsiya 
tarkibida 70 kishi bo'lib, ular olib kelgan 80 sandiq turli xil mollar Buxo- 
ro qushbegisiga ko'rsatilgan. Inglizlar Buxoro xonligini har tomonlama 
o'rganishga, mahalliy hukmdorlar orasida inglizlarga tarafdor guruhni 
shakllantirishga muvaffaq bo'lgandi.
Murkford ekspeditsiyasidan xabar topgan Rossiya hukmron do­
iralari tashvishga tushdilar. Natijada Rossiya hukumati Buxoro amiri 
Haydarga ingl izlaming Buxorodagi xatti-harakatidan noroziligini bildi- 
radi. Rossiya hukmron doiralarida O'rta Osiyoni bosib olish kayfiyati 
kuchayib bordi. 1826-yili Rossiya hukumati polkovnik F.Berg bosh­
chiligida Ustyurtga ekspeditsiya yuborib, O'rta Osiyoga boradigan 
yo‘llarni yanada aniqroq belgilab oldi.
1831 -yili inglizlar O'rta Osiyoga ikkinchi marta elchi yubordilar. 
Elchilarga ingliz armiyasi leytenanti Aleksandr Byorns boshchilik qildi. 
A.Byorns 1832-yili Buxoroga kirib keldi. U o'zini arman savdogari deb 
tanitdi. Qo'lida hind va afg'on savdogarlarining tavsiyanomalari bo'lgan 
bu «tadbirkor» Buxoro xonligi qushbegisi bilan aloqa bog'lay oldi. Ang­
liya hukumati Hindiston bilan 0‘rta Osiyo o'rtasida savdo aloqalarining 
kengayishiga o'zining xonliklardagi ta’sirini qaror toptirishning asosiy 
yo'li deb qarardi. Shuning uchun Angliya hind savdogarlariga xonliklar 
bilan savdo-sotiq aloqalarini yo'lga qo'yishlarida katta yordam ko'rsatdi.

---

214
Xususan, hind savdogarlariga qarz hamda ingliz mollah berib turildl. Bu