O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

hududlariga yoyilib, unga qarshi chiqishlar mahalliy aholining millly-ozod- 
lik harakatlariga aylanib ketdi. Bular orasida Jizzaxda bo'lib o'tgan 
qo'zg'olon o'lkada mustamlakachilar zulmidan ozod bo'lish va bosqin- 
chilarga qarshi mardonavor kurash maydoniga aylandi.
Jizzax aholisi, asosan, don mahsulotlari yetishtirish bilan shug'ul- 
lanib, ularning yerlari imperiyaning markaziy hududlaridan ko'chirib 
keltirilganlarga berlb yuborilishi, soliqlarning ko'payib borishi ular ah- 
volining yomonlashishiga olib keldl. Aholining 
19 yoshdan 43 yosh-
gacha 
bo'lgan erkaklarining front ortiga ishlarga safarbarlik qilinishi 
butun o'lkadagi kabi Jizzaxda ham jabr-zulm, adolatsizliklardan tobora 
kesklnlashib borayotgan norozilik chiqishlari xalq qo'zg'oloniga aylani- 
shiga olib keldi. Mardikorlikka olinadiganlarning tuzilgan ro'yxatiga mu- 
vofiq, 
Samarqand viloyatining Jizzax uyezdidan 11 ming kishi beigiia- 
nadi.
 
1916-yil 3-iyulda 
farmon e’lon qilinishi bilan xalq orasida norozilik 
boshlanib ketdi. 
5-iyulda 
dastlabki g'alayonlar boshlandi. Bunda aholi 
farmonning bekor qilinishini, ro'yxattuzishni to'xtatishni talab qiladi. Jiz-

---

292
zax qo'zg'oloniga 
Nazirxo'ja eshon 
va 
Abdurahmon jevachilar 
rah- 
barlik qllganlar.
Jizzax aholisi mardikorlikka qarshi ommaviy qo'zg'olon ko'tarish 
maqsadida boshqa shaharlarga, jumladan, 
Toshkent, Samarqand 
va 
ko'plab atrofdagi qishloqlarga o‘z vakillarini yubordilar. 13-iyulda Jizzax 
shah rida