O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

«mirshablik 
holatbni joriy etishga ruxsat berdi. Tur­
kiston 
0
‘lkasida 
1892-yil 18-¡yundan 
kuchga kirgan 
«Harbiy holatda
deb e ’lon qilingan joylar haqida 
Qoida» joriy etildi. Mustamlakachi- 
lar uchun keng vakolatlar berildi. Turkiston general-gubernatori «kuchli 
muhofazada» deb e’lon qilingan joylarda majlis-yig'inlarni tarqatish, sav- 
do-sanoat korxonalarini yopish, matbuot organlarini taqiqlash, istalgan 
odamni surgun qilish, jarima solish va boshqa huquqlarni oldi. «Fav- 
qulodda muhofazada» deb e’lon qilingan joylarda esa butun hokimiyat 
general-gubernator 
yoki u tayínlagan 
bosh noib 
qo'liga otdi.
Ushbu qo’zg’olonning bostirilishida mustamlakachilar o‘z man- 
faatlari yo'lida xalqning urf-odatlari, diniy e’tiqodi, milliy qadriyatlarini 
toptashdan ham qaytmasligini ko'rsatdilar. Umuman olganda, mustam­
lakachilar har qadamda o'zlarini o'lkada hokim va istilochi ekanliklarini 
mahalliy aholiga namoyish qildi.
21.3. ANDIJON QO'ZG'OLONI
Q o'zablonnina sabablari.
XIX asrning 2-yarmida 
Turkistonda Ros- 
siya imperiyasi o'matgan mustamlakachilik tuzumi mahalliy aholini si- 
yosiy huquqlardan mahrum etdi, milliy, diniy qadriyatlarini tahqirladi, 
iqtisodini esa imperiya maqsadlariga bo'ysundirib, xalqning turmushi, 
moddiy ahvolini yomonlashtirib qashshoqlanishiga olib keldi.
1886-yilgi «Turkiston o'lkasini idora qilish to'g'risidagi Nizom»ga 
ko'ra o'lkada mustamlaka siyosati va rejimi qonun hujjatlari asosi- 
da mustahkamlab qo'yildi. Buning natijasida o'lka aholisiga nisbatan 
jabr-zulm yanada kuchaydi. 
Ushbu Nizomning o'z oldiga qo'ygan aso- 
siy m a q s a d i o'lkada yer masalasini mustamlakachilik manfaatlariga 
m oslashtirísh bo'lgan.
 
«Nizom» e’lon qilingandan so'ng unda nazarda

---

263
tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishda mahalliy aholining milliy, 
diniy va mahalliy xususiyatlari inobatga olinmadi.
Mazkur «Nizom» asosida podsho ma’murlari mahalliy xalqqa te- 
gishli yerlarning katta qismini tortib oldi va uiar asosida Rossiyadan 
ko'chib kelganlar uchun yer fohdi tashkil etildi. Bunday siyosat yer ma- 
salasi juda nozik bolgan, aholi zich joylashgan, ayniqsa, sug'oriladigan 
ekin maydonlari kam bo'lgan