O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

Xorazm  me’morchilik  maktabining  e’tiborli  tomoni  shun-
daki,  peshtoqlar,  shiplar,  burjlar  o‘ta  nozik  did  va  nafosat 
timsoli  arabiy  yozuvlar  bilan  bezatilardi.  Xattotlar  bu 
yozuvlarni o‘ta mohirlik bilan bino bezagiga uyg‘unlashtirib 
yubora olganlar.
O‘zingizni sinang!
Islomxo‘ja minorasi – ... 
 
Andijon jome masjidi – ...
Usta Shirin murodov – …   
Xorazm me’morchiligi – ... 
Bu  davrda  o‘lkaga  Yevropa  uslubidagi  me’morchilik 
an’analari ham kirib keldi. Qurilish ishlarida mil liy 
an’anaviy  uslublar  bilan  birga  Yevropa  me’mor-
http://eduportal.uz

---

152
Sitorai Mohi Xosa
chiligiga  xos  uslublar  qo‘llanila  boshlandi.  Jumladan,  xalq  me’mor-
chiligida  an’anaviy  paxsa,  guvala  va  xom  g‘isht  qo‘llash  bilan  birga 
zamonaviy  to‘rtburchak  yuzli  g‘isht,  faner,  tunuka,  oyna  kabi  qurilish 
ashyolaridan keng foydalanildi.
Yevropa  me’morchiligiga  xos  bo‘lgan  ayrim  uslublar  o‘sha  davrda 
qurilgan Buxoro amirining yozgi saroyi – Sitorai Mohi Xosa, Xiva xoni 
Muhammad Rahimxon II tomonidan qurilgan Nurullaboy nomi bilan ata-
luvchi saroyda (1904–1912) ham ko‘zga tashlanadi.
Sitorai Mohi Xosa Buxoro shahri markazidan 2,5 km janubda joylash-
gan. Saroy Buxoro amiri Olimxonning yozgi qarorgohi bo‘lgan. Bundan 
tashqari amir chet el elchilarini va rus vakillarini shu yerda qabul qilgan.  
Saroyning bir qismi bo‘lgan Oq zalning qurilishida Yevropacha qurilish 
uslubi  ustunlik  qiladi.  Oq  zal  Buxoro  ganch  o‘ymakorligi  san’atining 
eng so‘nggi yutuqlari asosida usta Shirin Murodov rahbarligidagi ustalar 
tomonidan  ikki  yil  davomida  ishlangan.  Xivadagi  Nurullaboy  saroyida 
ham  G‘arb  me’morchiligi  an’analari  ustunlik  qiladi.  Saroy  yetti  xona-
dan iborat: kutish zali, qabulxona, taxtxona, ziyofatxona va uchta meh-
monxona. Qasr qurilishi munosabati bilan rus podshosi Nikolay II ikkita 
maxsus qandil va kamquvvatli nurquvvat uskunasi sovg‘a qilgan. Qabul-
xonadagi baland eshiklar, katta rangdor oynalar, parket pollar va koshin-
kor pechlar Yevropa me’morchiligi bilan uyg‘unlashgan. Tashqi tomoni 
silliq  g‘ishtlar  va  feruza  rang  koshinlar  bilan  shaxmat  taxtasi  shaklida 
bezatilgan.
Bino qurilishida ham G‘arb, ham Sharq me’morchiligi an’analaridan 
foydalanilgan. Turkistonning bosib olingan yirik shaharlari va viloyatla-
http://eduportal.uz

---

153
!
!
!