O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

Abdulla Qodiriy
http://eduportal.uz

---

143
namoyish etildi, ular xalq ommasi orasida eng mashhur asarlarga aylan-
di. Bu paytda spektakllarning aksariyati ochiq sahnalarda qo‘yilib, ularga 
ko‘plab tomoshabinlar tushgan. Ilk o‘zbek tomoshabinlari uchun jadidlar 
qo‘ygan pyesalar axloqiy tarbiya maktablariga aylandi. 
Jadidlar  rahnamosi  Mahmudxo‘ja  Behbudiy  tomonidan  yozilgan 
mashhur  pyesa  –  «Padarkush»da  otalar  va  bolalarni  bir-biriga  nisbatan 
shafqatsiz mavjudotlarga aylantirgan ma’naviy qashshoqlik, mol-mulkka 
ruju  qo‘yish  qattiq  qoralangan  edi.  Unda  yot  odatlarning  kirib  kelishi 
jamiyat uchun muqaddas bo‘lgan oilani yemirishi ko‘rsatib berildi. Nus-
ratilla  Qudratilla  qalamiga  mansub  «To‘y»  asarida  oilaviy  va  shaxsiy 
fojialar  sababchisiga  aylangan  serchiqim  ba’zi  urf-odatlar  va  an’analar 
tanqid  ostiga  olindi.  Pyesada  oila  boshlig‘ining  serhasham  sunnat  to‘yi 
uchun  puli  yetmay  qolganida  qarz  olishga  majbur  bo‘lganligi  va  ko‘p 
o‘tmay  to‘lovga  layoqatsizligi  oqibatida  qarzdorning  qamoqqa  olinishi 
ko‘rsatilgan. 
Shu kabi tarbiyaviy ahamiyatga ega, ma’naviy boy adabiyot xalq on-
gini  uyg‘otuvchi  eng  muhim  vosita  bo‘ldi.  Uning  atoqli  namoyandalari 
esa soha rivojiga ulkan hissa qo‘shdilar.