O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

Qo‘zg‘olonning 
boshlanishi
http://eduportal.uz

---

107
Qo‘zg‘olonchilarning temiryo‘lni 
buzishi
gishli bo‘lgan harbiy, ma’muriy va boshqa joylarga hujum qildilar. Ular 
13-iyul  kuni  temiryo‘l  stansiyalarini,  aloqa  simlarini  uzib,  temiryo‘l  va 
ko‘priklarni buzib tashladilar. 14-iyulda Abdurahmon jevachi o‘z uyida 
turli  joylardan  yuborilgan  vakillar  bilan  yig‘ilish  o‘tkazdi  va  unda  Jiz-
zaxdan 12 chaqirim uzoqlikda joylashgan Kuyaboshi degan joyda to‘pla-
nib,  barcha  birgalikda  harakat  qilishga  kelishildi.  Bu  xabarni  atrofdagi 
joylarga yetkazish uchun vakillar yuboriladi. 
Jizzaxdagi bu voqealardan xabar topgan podsho hukumati polkovnik 
Ivanov boshchiligida harbiy kuchlarni u yerga yubordi. 18-iyul kuni Tur-
kistonda harbiy holat e’lon qilindi. 
Bu  vaqtda  mustamlakachi  hukumat  tomonidan 
qo‘z g‘olonni  bostirish  va  uning  ishtirokchilari-
ni  jazolash  chora-tadbirlari  ishlab  chiqildi.  Jiz-
zaxga polkovnik Ivanov boshchiligida 13 ta rota 
soldat,  2  ta  artilleriya  qismi,  kazak  otryadlari,  jami  ikki  yarim  ming 
kishilik  harbiy  kuchlar  yuborildi.  Ular  Jizzax  shahrini  to‘p  va  pulem-
yotlardan  o‘qqa  tutdilar.  Mustamlakachilar  qo‘shini  dastlab  Jizzaxni, 
keyin Zominni egallab, so‘ng Sangzorga yurish qiladi. Qo‘shin qurol-
siz qo‘zg‘olonchilarni ayovsiz o‘qqa tutadi. Abdurahmon jevachi omon 
qolgan 600 kishilik odamlari bilan 20–21-iyulda polkovnik Afanasyev 
boshchiligidagi  harbiy  kuchlarga  qarshi  jang  olib  bordi.  Ivanov  bosh-
chiligidagi  harbiy  kuchlarning  yordamga  kelishi  qo‘zg‘olonchilarning 
mag‘lubiyatga uchrashini ta’minladi. Natijada qo‘zg‘olonchilar yengil-
di  va  chekinishga  majbur  bo‘ldi.  Qo‘zg‘olon  rahbarlari  va  faol  ishti-
rokchilaridan Abdurahmon jevachi, Nazirxo‘ja eshon, aka-uka To‘raqul 
va  Eshonqul  To‘rabekovlar,  Qosim  hoji  eshonlar  qo‘lga  olinib,  o‘lim 
jazosiga  hukm  etildi.  Mustamlakachi  hukumatning  jazo  qo‘shini 
qo‘zg‘olonchilarni  ayovsiz  ra vishda  jazolashga  kirishdi.  Qo‘zg‘olon 
ko‘tarilgan qishloqlarga o‘t qo‘yildi. 
Uylar  yondirildi.  Ularning  oila 
a’zolari  ham  jazoga  tortildi.  Bu  ja-
zodan qariyalar, ayollar, hatto yosh 
bolalar ham chetda qolmadi.
Jizzaxga  26–27-iyulda  yana 
qo‘shimcha  jazo  otryadlari  ye-
tib  kelib,  jazoni  yanada  kuchay-
tirdi.  Qo‘z g‘olonchilardan  3  ming