O‘zbekiston tarixi

Сталин
 
И
. 
Сочинения
. 
Т
. 7. – 
М
., 1952. – 
С
. 138. 
2
Коммунистическая
партия
Узбекистана
в
резолюциях
... 
Т
. 1. – 
Т
., 1987. – 
С
. 487. 
3
Агзамходжаев
 
А
. 
А
. 
Образование
и
развитие
Узбекской
ССР
. – 
Т
., 1971. – 
С
. 
114. 
177

---

mohiyatini quyidagi ko‘rsatmalar ifodalaydi:
– islom o‘zga dinlar kabi madaniyat, yo‘qsillar g‘oyalarini rivojlantirish 
va sotsializm qurilishini taraqqiyotga erishtirish yo‘lidagi katta to‘siqdir;
– ruhoniylarning islohotchi yoki taraqqiychi deb atalmish qismi ham 
o‘zga guruhlar kabi partiya va sovet hokimiyatining asosiy tadbirlarini 
amalga oshirishga qarshilik qiladigan antisovet kuchdir;
– ruhoniylar islom dini va uning tashkilotlarini yo‘qsillar diktaturasi bilan 
almashtirish, ularni mavjud sharoitga moslashtirish uchun barcha choralarni 
ko‘ryaptilar;
– kommunizm va din bir-biriga butunlay qarama-qarshi ekanligini, ularni 
hech qachon birlashtirish mumkin emasligini kommunistlar, ayniqsa, faollar 
tushunib yetishlari kerak.
Keltirilgan fikrlarni umumlashtirib xulosa qilinsa, sovetlar davlatida dinga 
umuman o‘rin bo‘lmasligi, u insonlarning ongidan o‘chirib tashlanishi kerak 
edi. Demak, dinning davlatdan ajratilganligi to‘g‘risidagi, ya’ni davlat va din 
har qaysisi o‘z-o‘zicha rivojlanishi haqidagi qonun uydirmadan boshqa narsa 
emasligi ma’lum bo‘ladi. Amalda sovet hokimiyati ashaddiy murosasiz 
ateizmni o‘zining dinga qarshi kurashish quroli qilib oldi. Machitlar va 
madrasalar yopilib, molxona va omborxonalarga aylantirildi, diniy kitoblar 
G‘arb inkvizitsiyasi davridagidek gulxanlarda yoqildi, ruhoniylar e’tiqodi 
uchun qatag‘on qilindi. Islom dini bilan bog‘liq qadimiy tarixiy yodgorliklar 
qarovsiz qoldi va h. k.
Islom diniga qarshi kurashning bir ko‘rinishi sifatida «Hujum» harakati 
uyushtirildi. Ayollarni rasman ozodlikka chiqarish, ijtimoiy faoliyatga jalb 
etish uchun o‘tkazilgan va, umuman, yaxshi maqsadlarni nazarda tutgan bu 
harakatning amalga oshirilishi usullarini oqlab bo‘lmaydi. Majburlash bu 
harakatda asosiy o‘rin egallagan. Paranji-chachvonlar zo‘rlab, ommaviy 
tarzda tortib olindi va yoqib yuborildi. Ayollar zabun hayotining asosiy 
aybdori qilib ruhoniylar ko‘rsatildi. Shu munosabat bilan mashhur qirg‘is 
adibi Chingiz Aytmatovning mulohazasini keltirish joiz: «Afsuski, davlat 
tomonidan o‘tkazilgan «Hujum» kampaniyasini o‘sha davrning og‘ir 
xatolaridan biri edi, deyish kamlik qiladi. Bu insoniyatga qarshi qaratilgan 
jinoyat edi. Xudoning barqarorligini inkor etgan murtadlar Xudoning 
vazifasini o‘z zimmasiga oladilar va «yangi odam yaratamiz» deb dahshatli 
o‘yin boshlaydilar
1
.
«Hujum» harakatini amalga oshirish jarayonida ayollarning qadr-qimmati 
poymol bo‘ldi, sharm-hayo oyoq osti qilindi. Xo‘rlikka chidamagan ko‘plab 
ayollar o‘z joniga qasd qildilar yoki erlarining quvg‘iniga uchradilar. Xullas, 
jamiyatda, oilada notinchlik yuzaga kelishiga sababchi bo‘lindi.
Keyinchalik «Hujum» harakati ko‘klarga ko‘tarib maqtalgan sovet 
adabiyotida, ilmiy ishlarda keltirilgan ijobiy xulosalar yetarli darajada 
asoslanmadi. «Hujum»ni ayollarni erkinlikka olib chiqishning yakkayu 
yagona yo‘li edi, deb hisoblash mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi, chunki bugungi 
kunda islom davlat dini darajasiga ko‘tarilgan bir qancha Sharq, jumladan 
1
Qarang: 
Айтматов