|
B. V. Hasanov
(2, 3, 16, 17-ma’ruza-
lar),
SH. Q. Alimov
(6, 7, 14, 15-ma’ruzalar),
E. Q. Arifdjanov
(1, 8, 9, 10,
11, 12-ma’ruzalar, xulosa),
B. A. Irmuhamedov
(4, 5, 13-ma’ruzalar), qat-
nashdilar. To‘plam haqidagi fikr va mulohazalaringizni bajonidil qabul
qilamiz.
4
1- ma’ruza
O‘ZBEKISTON TARIXI FANINING MAZMUNI, NAZARIY-
METODOLOGIK ASOSLARI VA UNI O‘RGANISHNING
AHAMIYATI
1. O‘zbekiston tarixini o‘rganish – muhim siyosiy vazifa
O‘zbekiston hududida istiqomat qilayotgan xalqlarning tarixi qadim
o‘tmishga borib taqaladi. Yashab turgan hududimiz tarixiy manbalari,
arxeologik qazilmalari, xalq og‘zaki ijodi namunalari orqali umumjahon
sivilizatsiyasi beshiklaridan biri bo‘lganligini butun olam tan olmoqda. Bu
qadimiy va tabarruk zaminda buyuk allomalar, fozilu fuzalolar, siyosatchilar,
buyuk sarkardalar yashab o‘tganlar. Diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari
mana shu yerda yaratilgan, sayqal topgan. Milodgacha va undan keyin
qurilgan murakkab suv inshootlari, osori atiqalar dehqonchilik,
hunarmandchilik madaniyati, me’morchilik va shaharsozlik san’ati yuksak
bo‘lganligidan dalolat beradi. Topilgan ko‘plab qadimgi toshyozuvlar,
bitiklar, kutubxonalarda saqlanayotgan 20 mingdan ortiq qo‘lyozmalar,
ijtimoiy hayotning turli sohalariga doir o‘n minglab qimmatbaho asarlar
o‘lka xalqlari ma’naviyatining yuksakligini namoyon qilib turibdi.
Ota-bobolarimizning asrlar davomida to‘plagan hayotiy tajribalari, diniy,
axloqiy, ilmiy qarashlarini sinchiklab o‘rganish, ulardan O‘zbekiston
mustaqilligini mustahkamlash, mamlakatimizni buyuk davlatlar qatoriga
ko‘tarishda, xalq farovonligini yuksaltirishda foydalanish muqaddas
vazifadir. Chunki O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I. A. Karimov
ta’kidlaganidek, “...kim bo‘lishidan qat’i nazar, jamiyatning har bir a’zosi o‘z
o‘tmishini yaxshi bilsa, bunday odamlarni yo‘ldan urish, har xil aqidalar
ta’siriga olish mumkin emas. Tarix saboqlari insonni hushyorlikka o‘rgatadi,
irodasini mustahkamlaydi”
1
. Demak, o‘zligini tanigan, tarixiy tajribadan
chuqur saboq olgan fuqarolariga ega bo‘lgan davlatni tanlagan yo‘lidan
qaytarib bo‘lmaydi. Bunday davlatda tinchlik, taraqqiyot, farovonlik barqaror
bo‘ladi.
O‘zbekiston tarixining bog‘chadan boshlab barcha turdagi o‘quv
yurtlarida o‘qitilishi yuqoridagi g‘oyadan kelib chiqadi. Fanni o‘qitilishining
ahamiyati uning oldiga qo‘yilayotgan vazifalar va maqsadlardan kelib
chiqishi tabiiydir. Bizningcha, O‘zbekiston tarixini o‘qitishdan ko‘zlangan
maqsadni quyidagi uch jihat bilan izohlash mumkin:
Birinchidan,
O‘zbekiston tarixini fan sifatida o‘qitish bilan ijtimoiy
jarayonlarni chuqur tahlil qilishga, ularning rivojlanish qonuniyatlari, sabab
va oqibatlarini aniqlash va tushuntirib berish orqali yoshlarning ilmiy
dunyoqarashini shakllantirishga, intellektual qobiliyatini yuksaltirishga
erishiladi. Tarixiy jarayonlar tasodifiy, o‘zaro bog‘lanmagan voqealar emas,
1
Каримов
И
.
А
.
Тарихий
хотирасиз
келажак
йўқ
. –
Т
., 1998. – 3–4-
б
.
5
balki muayyan qonuniyatga, mantiqqa ega bo‘lgan hodisalar ekanligini
tushungan, ongli, bilimli odamni aldab bo‘lmaydi. U har bir narsani aql va
mantiq tarozisiga solib ko‘radi va to‘g‘ri xulosalar chiqara oladi.
Ikkinchidan,
hech qaysi ijtimoiy fan O‘zbekiston tarixi kabi
millatimizning o‘zligini bilishiga salmoqli hissa qo‘shmaydi. Aynan shu
sababli O‘zbekiston tarixini o‘rganish jarayonida millatimizning o‘zini o‘zi
anglash ehtiyoji to‘laroq qondiriladi. Boshqacha aytganda, tarix xalqning
ma’naviyatini shakllantirish va yuksaltirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ma’naviyatning ajralmas tarkibiy qismi milliy tuyg‘udir.
Milliy tuyg‘u – insonning o‘zi mansub bo‘lgan millatning tarixi,
xususiyatlari, ruhiyati, hozirgi ahvoli va qadriyatlarini tug‘ma, hissiy
anglashidir. Insonda milliy ong, tuyg‘u va g‘urur bo‘lmasa, u o‘zining qaysi
millatga mansubligini his etmasa, bunday inson o‘zga millatlarning ham
qadr-qimmatini anglab yetmaydi, unda tarbiyaning vatanparvarlik, jasorat,
ishonch kabi shakllarini qaror toptirish to‘g‘risida gap ham bo‘lishi mumkin
emas.
I. Karimovning ta’biri bilan aytganda, “Xalqimizning ma’naviyati va
madaniyati, uning haqiqiy tarixi va o‘ziga xosligi qayta tiklanayotganligi
jamiyatimizni yangilash va taraqqiy ettirish yo‘lidan muvaffaqiyatli ravishda
olg‘a siljishda hal qiluvchi..., belgilovchi ahamiyatga ega”
1
.
Shuningdek, O‘zbekiston tarixini o‘rganish davlatimiz fuqarolarini
vatanparvarlik, baynalmilallik ruhida tarbiyalash, xalqimizning milliy
xudbinlik, maqtanchoqlik, milliy mahdudlikka botib ketmasligining oldini
olish kabi bir qator tarixiy vazifalarni ado etadi.
Uchinchidan,
mustaqil davlatimizning kishilik jamiyati tarixiy
taraqqiyotidagi insonparvar demokratik rivojlanish yo‘lini tanlaganligi bu
davrda turli xil partiyalar, siyosiy harakatlar va birlashmalarda ishtirok
etayotgan fuqarolardan davlatimizning iqtisodiy rivojlanishi uchun siyosiy
barqarorlikni ta’minlashlarini talab etadi. Bu talab fuqarolarimizda siyosiy
ong va siyosiy madaniyatning yuksak darajada bo‘lishini taqozo etadi.
O‘zbekiston tarixi fani esa jahondagi ilg‘or demokratik kuchlar,
davlatlarning tajribalarini umumlashtirish asosida fuqarolarimizda yangicha
siyosiy madaniyatni shakllantirish, ularning davlatimizni boshqarish
ishlaridagi qatnashuvida siyosiy kaltabinlikka yo‘l qo‘ymasliklarining yo‘l-
yo‘riqlarini ko‘rsatish kabi amaliy-siyosiy vazifalarni ham bajaradi.
Xullas, o‘tmishimizni chuqur tahlil etsak, undagi boy tajribani to‘laligicha
egallasak, undan saboq olsak, eski xatolarga yo‘l qo‘ymasak, bugungi
kunimiz va kelajagimizni to‘g‘ri belgilab olish imkoniyatiga ega bo‘lamiz.
Tarixsiz kelajak, milliy g‘urursiz mustaqillik bo‘lishi mumkin emas.
Shunday ekan, endilikda biz istiqlolga erishgan vatanimizning turli
mafkuraviy qarashlardan xoli bo‘lgan ilmiy siyosiy tafakkurini
1
Каримов
И
.
А
.
Ватан
саждагоҳ
каби
муқаддасдир
.
Т
. 3. –
Т
., 1996. – 273-
б
.
6
shakllantirishning asosiy omillaridan biri bo‘lgan yangicha tarixiy
tafakkurning mahsuli sifatida o‘rganishimiz kerak. Uni mustaqillikni
mustahkamlash, millatimizning o‘zligini anglash, milliy g‘ururni
shakllantirish, yoshlarimizni mustaqil Vatanimizga cheksiz sadoqat ruhida
tarbiyalash ishlariga xizmat qildirmog‘imiz darkor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
