O‘zbekiston tarixi

Videvdat - “Avesto” kitobining bizgacha saqlanib qolgan qismi bo‘lib, Videvdat kitobi “Avesto”ning birmuncha yosh, lekin to‘liq saqlangan kitobidir. U 22 bobdan iborat bo‘lib, unda “devlarga qarshi kurash” qoidalari haqida gap boradi.

VKP(b) (Vsesoyuznыy Kommunisticheskiy Partiya (bolshevikov) – 1898 yilda V.I.Lenin tomonidan tashkil etilgan RSDRP 1917 yildan RSDRP (b) ga, 1918 yildan RKP (b) ga, 1925 yildan esa bu partiyaning nomi VKP (b) ga o‘zgartirilgan. 1952 yildan 1991 yilgacha esa partiya KPSS (Kommunisticheskaya Partiya Sovetskogo Soyuza) deb yuritilgan.

VOLIY (arab. – hokim, noib) – o‘rta asrlarda SHarq mamlakatlarida viloyat hokimi (noibi). Voliylar xon yoki podshoh tomonidan tayinlanib, viloyatning mutlaq hokimi hisoblangan.

Vag‘n, fat, bat — "Avesto"da ibodatxona nomi. X-XI asrlardagi ko‘pgina tarixchilarning asarlarida So‘g‘ddagi qishloqlar nomida "fag‘n" ("bag‘n", "vag‘n") qo‘shimchasi borligi kuzatiladi. Ibodatxona rahbari (kohini) -"vag‘npat" deb atalgan.

Vadoriy — o‘rta asrlarda Samarqand yaqinidagi Vad qishlog‘ida to‘qilgan pishiq, sariq rangdagi mashhur mato. Vadoriy qimmatbaho va ko‘rkam bo‘lganligi sababli undan tikilgan kiyimlarni Xuroson noiblari, oliy martabali vazirlar va qozilar kiyib yurishgan.

Vazir (ar. — yuk ko‘taruvchi) — o‘rta asrlarda YAqin SHarq v O‘rta SHarq davlatlarida, shu jumladan O‘rta Osiyo davlatlarida hukumat idorasi yoki kengashi (devon) boshlig‘i. Arab xalifaligida birinchi bo‘lib vazir lavozimini xalifa al Mansur (754-775) joriy etgan. Somoniylar davrida 10 ta devon bo‘lib, ularning har birini maxsus vazirlar boshqargan. Amir Temur va temuriylar davrida ham saltanatning markaziy ma’muriyatini bosh vazir — devonbegi boshliq ettita vazirdan iborat arkoni davlat boshqargan.

SHo‘rolar davrida xo‘jalik yoki boshqaruvning alohid bir sohasiga rahbarlik qilgan amaldorlarni komissar, ministr (komissarlik, ministrlik) deb atashgan. Bu atamalar O‘zbekistonda ham mustaqillik yillarigacha qo‘llanilib kelinib, mustaqillikdan so‘ng vazir, vazirlik atamalari joriy etildi.

Vazir — Xorazm vohasining o‘rta asr shahar-qal’alarida biri. SHayboniylardan Mustafoxon tomonidan XV asr o‘rtalarida asos solingan, Qo‘xna Urganchdan 60 km masofada joylashgan. SHayboniy ko‘chmanchi o‘zbeklarining Xorazmdagi mulki markazi bo‘lgan. XVI asr boshlarida Xorazmni Eron qizilboshlaridan ozod qilish uchun kurashning markaziga aylangan va shu asrda Xorazmning eng katta shaharlaridan biri bo‘lgan. Buxoro shayboniylari Xorazmga yurish qilganlarida shahar bir necha marotaba talangan (1537, 1593- yy). Abulg‘ozi Baxodirxon (1643-1663) xonlik markazi yangi Urganchga o‘tkazib, Vazir aholisini ham ko‘chirib keltiradi. Anushaxon davrida, taxminan 1681 yilga kelib, Vazir shahri kimsasiz huvillab qoladi.