O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

VIII asr oxiri – IX asr boshi
da xali-
falikni larzaga keltirgan og‘ir siyosiy 
vaziyat abbosiylarni Movarounnahr va Xurosonda olib borila-
yotgan siyosatni o‘zgartirishga majbur etdi. Mahalliy zodagonlar 
Movarounnahr va Xurosonni nafaqat o‘z tasarruflariga o‘tkazib 
oldilar, balki xalifalik markazida ham hokimiyatni boshqarishda 
tobora ko‘proq rol o‘ynaydigan bo‘lib qoladilar. Bunga, ayniq-
sa, xalifa 
Horun ar-Rashid
(786–809) vafotidan so‘ng uning 
o‘g‘illari 
Ma’mun 
bilan
Amin
o‘rtasida 
809–813-yillar
da taxt 
uchun bo‘lgan kurash katta yo‘l ochib berdi.
Xalifalikning markaziy qismidagi arablar Aminni xalifalik
taxtiga ko‘taradilar. Bundan norozi bo‘lgan Ma’mun ukasi
Aminga qarshi kurash boshlaydi. Hirot viloyatining zodagon-
laridan 
Tohir ibn Husayn
boshliq Xuroson va Movarounnahr 
mulkdorlari unga yordam beradilar. 
813-yil
da ular Bag‘dodga
yurish qiladilar. Poytaxt qo‘lga kiritilib, Ma’mun xalifalik taxtiga 
o‘tiradi. Buning evaziga Tohir 
821-yil
da 
Xuroson va Movaroun-
nahr noibi
etib tayinlanadi. Shuningdek, Ma’mun Movarounnahr 
zodagonlarining ham yordamini unutmadi. 
Somonxudot
ning nabi-
ralarini ayrim shahar va viloyatlarga noib qilib tayinlaydi.