«O’zbekiston tarixi» fanidan chor rossiyaSI, sovet mustamlakachiligi va milliy istiqlol» davrlari bo’yicha uslubiy qo’llanma

4. O’zbekiston Respublikasida ta’lim to’g’risidagi qonun va kadrlar 
tayyorlash milliy dasturining qabul qiliniщi 
Manaviy- marifiy sohadagi yutuqlarimiz talim tizimidagi tub o’zgarishlarda 
yaqqol namoyon bo’lmoqda. Xalq talimini isloh qilish, kadrlar tayyorlash tizimini 
mustahkamlash sohasida muhim chora-tadbirlar amalga oshirildi. Eng avvalo, 
talim soxasi kommunistik mafkura iskanjasidan xalos etilib, talimda milliy va 
umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi taminlandi. 1992 - yilda qabul qilingan qonun 
sobiq sovet talim tizimi bilan yangi qonun oralig’ida o’ziga xos «kuprik» 
vazifasini o’tadi. Yangi oliy o’quv yurtlari tashkil etilib, bilimlarning yangi 
tarmoqlari bo’yicha kadrlar tayyorlash yo’lga qo’yildi. Viloyatlar ham yangidan- 
yangi o’quv yurtlari ochildi. Prezident I.A.Karimovning 1992- - yil 28- fevraldagi 
farmoni bilan 8 ta viloyat pedagogika institutlariga unversitet maqomi berildi. Bu 
respublika hukumatining izchil madaniy- marifiy siyosatining yana bir dalili 
bo’ldi. Mustaqillik yilarida eng zarur zamonaviy mutaxassisliklar bo’yicha o’nlab 
175
Маmаshоkirоv S., Тоg’аеv Sh. Erkin vа fаrоvоn hаyot qurilishining g’оyaviy – mаfkurаviy mаsаlаlаri. 
Тоshkеnt. 2007, -B. 8. 
176
Karimov I.A. Yuksаk mа’nаviyat еngilmаs kuch. Т.: Ma’naviyat, 2008 - B. 71. 

---

123 
oliy o’quv yurtlari, Mudofa vazirligi qoshida Harbiy akademiya, Ichki ishlar 
vazirligi qoshida Ichki ishlar akademiyasi, Bank-moliya akademiyasi, Jahon 
iqtisodiyoti va diplamatiya unverseteti, Toshkent aviasiya insituti, Navoiy tog’- 
konchilik instituti, Toshkent moliya instituti va boshqalar shular jumlasidandir. 
Prezident I.A. Karimov o’zini 1992- - yil, avgust oyida nashr etlgan 
«O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li» asarida mustaqil O’zbekiston 
talim tizimidagi vazifalarni quyidagicha belgilaydi: «Umumiy ta’lim olish, kasbni 
va tegishli maxsus tayyorgarlikni o’tashni erkin tanlashda barchaga barovar huquq 
berish. Yangi demokratik ta’lim konsepsiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish 
lozim bo’ladi. Bunda o’zbek xalqning va respublika xududida yashovchi boshqa 
xalqlarning milliy, tarixiy va madaniy an’analari, ma’naviy tajribasi ta’lim va 
tarbiya tizimizga uzviy ravishda kiritilishi zarur»
177
. 
Konstitutsiyamizning 41-moddasida «Har kim bilim olish huquqiga ega» deb, 
yozib qo’- yilgan
178
.
1995 - yil, sentyabr oyida mamlakat Prezidenti huzurida Davlat va jamiyat 
qurilish akademiyasi tashkil qilindi. Akademiyadagi jarayon kadrlarni siyosiy, 
madaniy, ma’naviy hamda kasbiy jihatdan tayyorlash, majmunni o’z ichiga oladi. 
Akademik ta’lim tinglovchilarda milliy va umuminsoniy qadriyatlar, keng aql-
zavokat, chuqur bilim va mulohaza tashabbus, muammolarni hal etishga ijodiy 
yondashuv asosida hozirgi fan tafakkurini shakllantirishga qaratilgandir
179
. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 - yil, 5 fevralda 
qabul qilgan «O’zbekiston Respublikasi oliy o’quv yurtlari uchun abituriyentlarni 
test yo’li bilan tanlab olish to’g’risida»gi qarorida muvofiq shu - yildan boshlab 
oliy o’quv yurtlariga abituriyentlarni qabul qilishda test usulidan foydalanila 
boshladi va u ijobiy natija berdi
180
. 
Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi bilan ta’limni tubdan isloh 
qilish yo’llari ishlab chiqildi. 1997 - yil, 29 avgustda Oliy Majlisning IX 
sessiyasida O’zbekiston Respublikasi, «Ta’lim to’g’risida» Qonuni va «kadrlar 
tayyorlash» milliy dasturi» qabul qilindi. Milliy dasturning maqsadi ta’lim sohasini 
tubdan isloh qilish, uni mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la xolos etish, 
rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga 
javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdan 
iboratdir. 
Ta’lim islohoti va uning istiqbollarini belgilashda qo’yidagi tamo- yillar asos 
qilib olindi: 
- ta’lim – tarbiyaning insonparvarligi va demokratiyaviyligi: 
- ta’lim tizimining uzluksizligi, izchilligi, ilmiyligi va dunyoviyligi; 
- ta’limda umuminsoniy va milliy, madaniy-ma’naviy qadriyatlarning 
ustivorligi; 
177
Karimov I.A. O’zbеkistоn buyuk kеlаjаk sаri. Тоshkеnt. 1999, - B. 20.
178
O’zbеkistоn Rеspublikаsining Коnstitutsiyasi, Тоshkеnt. 2008, - B. 9. 
179
Тyurikоv В., Shоg’ulоmоv R. O’zbеkistоn Rеspublikаsi 100 sаvоl, 100 jаvоb. Тоshkеnt. 1998, -B. 98. 
180
O’shа mаnbа. B. 109.

---

124 
- millati, e’tiqodi, dinidan qat’iy nazar barcha fuqarolar uchun ta’lim olish 
imkoniyati yaratilganligi; 
- ta’lim muassasalarining siyosiy partiyalar va harakatlar ta’siridan xoliligi. 
Mustaqillik - yillarida mamlakatimizda yagona uzluksiz ta’lim tizimi yaratildi. 
U maktabgacha tarbiya, umumta’lim maktabidan tashqari ta’lim, hunar-texnika 
ta’limi, o’rta maxsus va oliy ta’lim, ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash, malaka 
oshirish tarmoqlarini o’z ichiga oladi. 
Respublikada amalga oshirilayotgan qayta o’zgartirishlarnining asosiy 
harakatlantiruvchi kuchi xilma-xil sohalarda ishlayotgan mutaxassilardir. Shuning 
uchun ham davr talabalarini hisobga olgan holda mamlakatda kadrlar tayyorlashga, 
xalqning boy aqliy merosi va bu sohadagi chet el tajribasi asosida ta’lim tizimini 
shakllantirishga shunday katta e’tibor berilmoqda. Qabul qilingan kadrlar 
tayyorlash Milliy dasturida mutlaqo yangi tuzilmalar – o’qish muddati kamida 3 - 
yil bo’lgan akademik liseylar va kasb-hunar kollejlari tuzish nazarda tutilgan
181
. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1998 - yil, 24 fevralda 
«Akademik liseylar va kasb-hunar kollejlar tashkil etish hamda ular faoliyatining 
boshqarish to’g’risida» qaror qabul qildi
182
. 
«Ta’lim to’g’risida»gi Qonun va milliy dastur ta’lim tizimini tubdan isloh 
qilishni taqozo etadi. Islohotlar bosqichma-bosqich o’tkaziladi.