O‘zbekiston sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi

 

QALKONSIMON BEZ GORMONLARI PREPARATLARI VA ANTITIREOID VOSITALAR. 

KALSITONIN. 

Qalqonsimon bez gormonlari preperatlari 

Qalqonsimon  bez  L-tiroksin  (L-tetrayodtironin)    va  L-triyodtironin  (4-jadval  va  kimyoviy 

tuzilishlariga  qarang)  ishlab  chiqariladi.  Ularni  sintezida  taom  tarkibidagi  yod  ishtirok  etadi.  Qonda 

aylanib yurgan yodidlarni qalkonsimon bez yutadi va yodgacha oksidlaydi, u esa o‘z navbatida tirozin 

aminokislotasi  bilan  bog‘lanadi.  Bunda  qalqonsimon  bez  gormonlarining  o‘tmishdoshi  bo‘lgan 

monoyod  tirozin  va  diyod  tirozin  xosil  bo‘ladi.  Ulardan  sintezlangan  tiroksin  va  triyodtironin 

qalkonsimon 

bez 

follikulalarida 

tireoglobulin 

tarkibida 

depolanadilar. 

Bezdan 

gormonlar 

tireoglobulindan  ularni  ajratib  oluvchi  fermentlar  vositasida  qonga  o‘tadi.  Yodidlarni  bezga  yutilishi, 

gormonlar  sintezi  va  ularni  qonga  o‘tishi  gipofizning  oldingi  bo‘lagidan  ajraluvchi  tireotrop  gormon   

vositasida boshqariladi. Qondagi L-tiroksinning deyarli xammasi,  L-triyodtironini esa kamroq miqdori 

globulin bilan bog‘langan bo‘ladi. Tiroksinni  progormon deb hisoblash mumkin, chunki u hujayralarda 

triyodtironinga  aylanadi.  U  esa  hujayra  yadrolaridagi  o‘ziga  hos  retseptorlar  bilan  o‘zaro  ta'sirlanadi. 

Retseptorlar tiroksinga nisbatan triyodtironinga ancha yuqori affinitetga egadirlar. 

---

15 

 

Qalqonsimon bez gormonlariga xos ta'sir bu modda almashinuvini rag‘batlantirishdir. Asosiy moda 

almashinuvi  ortadi,  shunga  mos  ravishda  ko‘pchilik  to‘qimalarda  kislorodni  istemol  qilish  kuchayadi, 

tana  xarorati  ko‘tariladi.  Osillar,  uglevodlar,  yog‘larni  parchalanish  tezligi  ortadi,  qonda  xolesterin 

miqdori  kamayadi.  Tana  vazni  kamayishi  mumkin.  Qalqonsimon  bez  gormonlari  adrenalin  ta'sirini 

kuchaytiradilar. Ana shunday ta'sirlardan biri bu taxikardiyani namoyon bo‘lishidir.