O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi



Download 6,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/408
Sana30.12.2021
Hajmi6,1 Mb.
#90276
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   408
Bog'liq
materialshunoslik

2. Qattiq eritmalar. Qotishmalarning bu turiga kiruvchi qotishmalar suyuq holatda ham, qattiq 
holatda  ham  bir  jinsli  bо‟ladi,  ya„ni  komponentlar  bir-birida  cheksiz  eriydi.  Bunday  qotishmalarda 
metall  atomlari  umumiy  kristall  panjaraga  joylashadi,  ya„ni  eruvchi  metallning  atomlari  erituvchi 
metallning  kristall  panjaradagi  о‟rnini  almashadi.  Demak,  komponentlar  qattiq  holatda  ham  bir-
birlarida cheksiz eriydi. Bunday xossaga ega bо‟lgan qotishmalar qattiq eritmalar deyiladi.  
Qattik  eritmalar  о‟rin  almashish  va  singish  qattiq  eritmalariga  bо‟linadi.  О‟rin  almashish 
qattiq  eritmalari  hosil  bо‟lishi  uchun  ikkinchi  (eriydigan)  elementning  atomlari  birinchi  (erituvchi) 
elementning  kristall  panjarasida  о‟rin  almashadi.  Qattiq  eritmaning  mikrostrukturasi  bir  jinsli  kristall 
donalardan iborat bо‟ladi va u toza metalning strukturasidan kam farq qiladi. Metalshunoslikda qattiq 
eritmalar α,  β, γ, δ kabi  belgilanadi. Barcha metallar qattiq holatda bir-birida ma„lum darajada о‟zaro 
erishi  mumkin.  Masalan,  alyuminiyda  5,5%  gacha  mis,  misda  esa  39%  rux  erishi  mumkin.  Bunda 
kristall  panjaraning  tо‟ri  о‟zgarmaydi.  Komponentlari  bir-birida  cheksiz  eriydigan  о‟rin  almashish 
qattiq eritmalari hosil bо‟lishi uchun qо‟yidagi shartlar bajarilishi kerak:  
Qotishma komponentlari bir xil kristall panjaraga ega bо‟lishi; 
Qotishma komponentlarining atomlari о‟lchamlari orasidagi farq 9-15% dan oshmasligi; 
Mendeleev davriy sistemasida komponentlar bitta davriy guruhga mansub bо‟lishi.  
Masalan,  Yo.M.K.  panjaraga  ega  bо‟lgan  quyidagi  metallar  bir-birida  cheksiz  erib  qattiq 
eritma hosil qiladi: kumush va oltin, mis va nikel, temir va kobalt, temir va xrom, nikel va paladiy va 
boshqalar. 
Singish  qattiq  eritmalari  hosil  bо‟lishi  uchun  eruvchi  elementning  atomi  diametri  erituvchi 
elementnikiga  nisbatan  juda  kichik  bо‟lishi  kerak.  Shu  sababli  bunday  qattiq  eritmalar  metallar 
(masalan,  temirda,  molibdenda,  xromda  va  b.)  kristall  panjaralariga  uglerod,  azot,  vodorod  kabi 
elementlar atomlarining  singishi natijasida hosil bо‟ladi.  Bu jarayonning  kechishida kristall panjarada 
mavjud bо‟lgan bо‟shliqlar soni katta ahamiyatga ega.      

Download 6,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   408




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish