O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

5-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6-ilova  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kristall jismlarning xossalari 
  
Konstruksion  materiallarning  xossalari  xilma-xil  bo‟lib,  ularni  fizikaviy,  kimyoviy, 
mexanikaviy va texnologik xossalarga ajratilish qabul qilingan.   
  
a)  Metallarning  fizik  xossalariga  ularning  rangi,  zichligi,  issiqlik  o‟tkazuvchanligi, 
suyuqlanish  harorati,  issiqdan  kengayuvchanligi,  issiqlik  sig‟imi,  elektr  o‟tkazuvchanligi,  magnit 
xossalari kiradi. 
  
  
  
Issiqlik  o’tkazuvchanligi,  bu  metallarning  issiqlikni  yutib,  sovitilganda  uni  qaytarish 
xususiyatidir. 
  
Issiqdan  kengayuvchanligi,  bu  qizdirganda  metallarning  kengayib,  sovitilganda  qisqarish 
xosasidir.  
  
Metallning issiqlik sig’imi deb, qizdirilganda ma‟lum miqdordagi issiqlikni yutish xususiyatiga 
aytiladi.  
  
Metallning o‟zidan elektr toki o‟tkazish xususiyatiga elektr o’tkazuvchanligi deyiladi.  
  
b)  Metallarning  kimyoviy  xossalari.  Metall  va  qotishmalarning  kimyoviy  xossalari,  bu 
ularning  oksidlanishga, tashqi muhit,  havo, namlik,  kislota va boshqalarning ta‟siridan  yemirilishiga 
qarshi  to‟ra  olishi  xossalaridir.  Aytib  o‟tilgan  omillar  ta‟siridan  kimyoviy  yemirilishga  metallarning 
korroziyasi deyiladi.  
  
 
  
v)  Mexanikaviy  xossalari.  Metall  va  qotishmalarning  tashqi  kuchlari  ta‟siriga  qarshilik 
ko‟rsata  olish  xususiyati  ularning  mexanikaviy  xossasi  deyiladi.  Metallning  asosiy  mexanikaviy 
xossalariga uning mustahkamligi, plastikligi, elastikligi, qattiqligi, zarbiy qovushoqligi kiradi. Amalda 
materiallarning bu mexanikaviy xossalari GOST asosida sinab aniqlanadi.  
  
  
Mustahkamlik - metallning  kuchlar ta‟siri ostida  yemirilishga  yoki qoldiq deformatsiya 
paydo bo‟lishiga qarshilik ko‟rsatish  xususiyatidir.  
  
Qattiqlik – metallning o‟zidan qattiqroq jism ta‟siridan sirtqi deformatsiyalanishga  
qarshilik  ko‟rsatish xususiyatidir.  
  
Elastiklik  -  metallning  kuch  ta‟siri  to‟xtatilgach,  o‟zining  dastlabki  shaklini  
tiklash xossasidir.   
  
Zarbiy qovushoqlik – metallning dinamik yuklanishlar (nagruzkalar) ta‟siridan 
yemirilishga qarshilik ko‟rsatish xossasidir 
 

---

 
 
 
85