O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
MATERIALSHUNOSLIK  
 
fanidan 
 
5111000-Kasb ta‟limi (5320100-Materialshunoslik va yangi materiallar tennologiyasi)   
ta'lim yunalishi uchun  
 
MA‟RUZA VA LABORATORIYA MASHG‟ULOTLARIDA   
 
qo‟llaniladigan 
 
 
 
 
 
NAZORAT SAVOLLARI 

---

 
 
 
285 
 
 
 
   
 
1. 
Metallarning turlari va atom-kristall tuzilishi;  
2. 
Real kristallarning tuzilishi. Nuktaviy, chizikli va      sirt nuksonlar.  
3. 
Allatropiya xodisasi, uning axamiyati.  
4. 
Metallarning suyuqlanishi va birlamchi kristallanishi. 
5. 
Metall va qotishmalarning mexanikaviy va texnologik xossalari. 
6. 
Qotishmalar, ularning tuzilishi. Mexanik aralashmalar, qattiq eritmalar. 
7. 
Qotishmalarning xolat diagrammalari, turlari. 
8. 
Temir-uglerod qotishmalarida uchraydigan fazalar va strukturalar. 
9. 
Temir-sementit qotishmalarining xolat diagrammasi: asosiy nuktalar va chiziklar. 
10. 
Uglerodli po‟latlar. Uglerod va doimiy kushimchalarning po‟lat xossalariga ta'siri. 
11. 
Uglerodli po‟latlarning turlanishi va markalanishi. 
12. 
Avtomatbop po‟latlar: markalari va ishlatilishi. 
13. 
Legirlangan po‟latlar. Legirlovchi elementlarning kritik nuktalar va po‟lat strukturalarga ta'siri. 
14. 
 Legirlangan po‟latlarning turlari va markalanishi.  
15. 
Legirlangan konstruksion po‟latlar.  
16. 
.Legirlangan asbobsozlik po‟latlari, markalari, ishlatilish xossalari. 
17. 
Maxsus xossali po‟latlar. Karroziyabardosh, olovbardosh va issikbardosh po‟latlar. 
18. 
Uglerodli va legirlangan asbobsozlik po‟latlari, markalari, ishlatilishi. 
19. 
Uglerodli po‟latlarning sifatiga kura turlari, markalanishi, ishlatilishi. 
20. 
Uglerodli po‟latlarni kaytarilganlik darajasiga kura turlari, markalanishi. 
21. 
Plastik va elastik deformasiyalar. Plastik deformasiya mexanizmi. 
22. 
Nometall materiallar. Plastmassalar, tarkibi,       ishlatilish soxalari. 
23. 
Metallokeramik va mineralokeramik qattiq qotishmalar:  tarkibi,ishlatilishi. 
24. 
Perlit, sorbit, troostit strukturalari: xosil bulish   sharoitlari, xossalari. 
25. 
Materialshunoslik fanining vazifalari va rivojlanish tarixi. 
26. 
Chuyanlarning grafitlanishi. 
27. 
Kulrang chuyanlar. Turlari, markalanishi, ishlatilish soxalari. 
28. 
Yuqori mustaxkamlikka ega bulgan chuyanlar: markalanishi, ishlatilishi. 
29. 
Bolgalanuvchan chuyanlar, ularning markalanishi  va  ishlatilishi. 
30. 
Maxsus legirlangan chuyanlar. Olovbardosh, ishkalanishga chidamli chuyanlar. 
31. 
Po‟latlarga termik ishlov berish asoslari. 
32. 
Po‟lat qizdirilganda unda sodir buladigan uzgarishlar. 
33. 
Austenit soxasigacha kizdiirilgan po‟lat sovitilganda sodir buladigan uzgarishlar. 
34. 
Austenitning uzluksiz sovutilganda parchalanishi. 
35. 
Po‟latlarni yumshatish: birinchi va ikkinchi tur yumshatishlar. 
36. 
Sferoidlovchi yumshatish. Po‟latlarni normalash. 
37. 
Po‟latlarni toblash usullari. 
38. 
Toblangan po‟latlarni bushatish turlari. 
39. 
 Po‟latlarga kimeviy-termik ishlov berishning fizik asoslari. 
40. 
Po‟latlarni sementitlash: qattiq, suyuq va gazsimon karbyurizatorlarda sementitlash. 
41. 
Po‟lat yuzasini azot bilan boyitish. 
42. 
Po‟lat yuzasini diffuzion tuyintirish: xromlash va kremniylash. 
43. 
Rangli metallar va ularning qotishmalari; mis va uning qotishmalari. 
44. 
Latunlar va bronzalar, markalari, ishlatilish soxalariga misollar. 
45. 
Alyuminiy va uning qotishmalari. Markalari, ishlatilish soxalari. 
46. 
Alyuminiyning kuymabop qotishmalari. Markalari, ishlatilish soxalari. 
47. 
Antifriksion qotishmalar. Babbitlar, markalari,  ishlatilishi. 
48. 
Plastmassalardan buyumlar tayerlash usullari tugrisida tushuncha. 

---

 
 
 
286 
49. 
Rezina. Rezina tayerlash uchun xom ashyolar. Rezina tayerlash jarayoni. 
50. 
Sopol materiallar: tarkibi, ishlatilishi. 
51. 
Temir  qotishmalarida  legirlovchi  elementlar  xosil  kilishi  mumkin  bulgan  fazalar  (qattiq 
eritmalar, karbidlar, nitridlar, intermetallidlar). 
52. 
Metallarning nazariy va haqiqiy mustahkamligi. 
53. 
Yuqori mustahkamlikka ega bulgan cho‟yanlar: markalanishi, ishlatilishi. 
54. 
Metallarning kristallanishida donalarning xosil bulish va usish mexanizmi. 
55. 
Metallarning uzoq muddat ishlashini ifodalovchi xossalar (ishkalanishda eyilishga va tolikishga 
karshiligi). 
56. 
Korroziyabardosh xromli va xrom-nikelli zanglamas po‟latlar, ularning markalari va ishlatilishi. 
57. 
Asbobsozlik po‟latlari va qotishmalari, ularning tarkibi, markalanishi va ishlatilish soxalari. 
58. 
Deformasiyalanadigan  va  kuymabop  bronzalar,  tarkibi,  markalanishi,  ishlatilish  soxalariga 
misollar. 
59. 
Qalay,  qurg‟oshin  va  rux  asosidagi  antifriksion  qotishmalar.  Ularning  xossalari  va  ishlatilish 
soxalari. 
60. 
Ulchash, kesish asboblari uchun kullaniladigan po‟latlar. 
61. 
Termoplastik va termoreaktiv plastmassalar, ularning xossalari. 
62. 
Rezina, tarkibi, ichki tuzilishi va xossalari. 
63. 
Sementitlanadigan po‟latlar va ularni termik ishlash. 
64. 
Shtamplar uchun po‟latlar, ularning markalari va xossalari. 
65. 
Qattiqligi juda yuqori bulgan po‟latlar, ularning markalari va ishlatilish soxalariga misollar.  
66. 
Latunlar, ularning markalanishi, xossalari va ishlatilish sohalari. 
67. 
Prujinalar va podshipniklar uchun po‟latlar; 
68. 
Po‟latlarni toblash uchun qizdirish xaroratini tanlash. 
69. 
Toblangan po‟latni kayta qizdirish jarayonida sodir buladigan ichki uzgarishlar. 
70. 
Po‟latlarni toblash uchun sovitish muxitlarini tanlash;  
71. 
Po‟latlarni normallash. Normallash jarayonining po‟latning ichki tuzilishi va xossalariga ta'siri. 
72. 
Po‟latlarni toblash usullarining kiyosiy tavsifnomasi. 
73. 
Po‟latlarning toblanuvchanligi va toblanish chukurligi, unga ta'sir etuvchi omillar.   
74. 
Po‟latlarni azotlash asoslari, xosil buladigan strukturalar, jarayonning parametrlari. 
75. 
Po‟lat  buyumlarning  yuzasini  diffuzion  tuyintirib  xossalarini  yaxshilash  usullari  tugrisida 
ma'lumotlar. 
76. 
Chuyan ishlab chiqarishda kullaniladigan xom ashyolar (temir rudalari, yoqilg‟i, flyuslar). 
77. 
Chuyan ishlab chiqarishda domna pechida sodir buladigan fizikaviy – metallurgik jarayonlar. 
78. 
Korroziyabardosh xromli va xrom-nikelli zanglamas po‟latlar, ularning markalari va ishlatilishi.