O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Karbid  sinfiga  oid  Р18  markali  po’lat,  tarkibi  0,7...0,8%  С;  3,8...4,4%  Сr;  17,5...19  %W  va 
1,0...1,4%  V,  kesuvchi  qirraning  600
0
S  gacha  qizishi  sharoitida  ishlaydi.  Quyma  holatdagi  po‟latning 
strukturasi  qoramtir  rangdagi  sorbitsimon  perlit,  oqish  rangdagi  karbidlar  va  «skelet»simon 
ko‟rinishdagi ledeburitdan iborat bo‟ladi (9.4-rasm). 
 
 

---

 
 
 
209 
          
           
 
                        9.3-rasm.                                                                9.4-rasm. 
 
Termik ishlov berish turi: yumshatish, toblash va uch karra bo‟shatish. 
Yumshatilgan  po‟lat  strukturasi  qoramtir  tusdagi  sorbitsimon  perlit,  oq  rangdagi  karbidlardan 
iborat bo‟ladi (9.5-rasm). 
Moyda  toblangan  tezkesar  po‟latning  strukturasi  martensit  (50%),  qoldiq  austenit  (30%)  va 
karbidlardan  (20%)  iborat  bo‟ladi  (9.6-rasm).  Martensit  mikroskop  ostida  ko‟rinadi.  Toblangan  po‟lat 
qattiqligi HRC 60-62 ga yetadi.  
 
 
 
 
 
9.5-расм                                                                9.6-расм 
 
Po‟lat tarkibidagi qoldiq austenit miqdorini kamaytirish uchun u 560 
0
S da uch karra bo‟shatiladi 
(har  gal  1  soatdan  tutib  turiladi).  Bo‟shatilgan  po‟latning  strukturasi  ninasimon  martensit  va  oqish 
rangdagi karbidlardan iborat bo‟ladi (9.7-rasm). Qoldiq austenit miqdori 2% gacha kamayadi, qattiqligi 
HRC 65 gacha oshadi. 
Maxsus xossali po’latlar. Martensit sinfiga oid 30X13 (0,26 – 0,35% С; 12 – 14% Cr) markali 
po‟lat kam agressiv muhit (tuzlarning suvdagi eritmasi, azot va ba„zi organik kislotalar)da ishlaydi. Ular 
1050 – 1150 
0
C da moyda toblanib, 200 
0
С da martensitga (9.8-rasm) yoki 700 
0
C da sorbitga (9.9-rasm) 
bo‟shatiladi. 
 

---

 
 
 
210 
               
   
                       9.7-rasm.                                                       9.8-rasm. 
 
 
 
9.9-rasm 
Austenit  sinfiga  oid  12Х18Н9  (0,12%  С;  17  –  19%  Cr;  8  –  10%  Ni)  markali  po’lat  o‟rtacha 
agressiv  muhit  (chumoli,  uksus,  shovil  va  boshqa  kislotalar)da  ishlaydi.  Bu  po‟lat  1050  –  1100
0
C  da 
suvda  toblanadi.  Uning  strukturasi  siljish  chiziqlari  bilan  austenitdan  iborat  bo‟ladi  (9.10-rasm).  Bu 
po‟lat truboprovodlar, turli sig‟imli idishlar tayyorlash uchun ishlatiladi.  
Austenit sinfiga oid 45Х14Н14В2М (0,45% С; 14% Cr; 14% Ni; 2,0 – 2,5% W ва 0,2 – 0,4% 
Мо) markali olovbardosh va issiqbardosh po’lat yuqori harorat (1000
0
C gacha) sharoitda ishlaydi. 1050 
– 1100 
0
C da suvda toblangan po‟lat austenit strukturasiga ega bo‟ladi. Toblanib 750
0
C da bo‟shatilgan 
po‟lat  austenit  va  karbid  strukturasiga  ega  bo‟ladi  (9.11-rasm).  Bunday  po‟latlar  quvvatli  dvigatellar 
klapanlari, truboprovodlar va boshqalar tayyorlash uchun ishlatiladi.  
   
 
 
9.10-расм                                                                           9.11-расм 
 

---

 
 
 
211