O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 

---

 
 
 
63 
 
Austenit sohasigacha qizdirilgan pо‟lat sovitilganda 
unda sodir bо‟ladigan о‟zgarishlar 
            Аustenit    GS  va    ES  chiziqlaridan,  ya„ni  Ac
3
  va  Acm  kritik  nuqtasidan  yuqori  haroratlardagina 
barqaror bо‟ladi. Pо‟lat Ar va Acm  nuqtalardan past haroratgacha juda sekin sovitilganda evtektoiddan 
oldingi pо‟latlardan ferrit, evtektoiddan keyingi pо‟latlardan sementit ajralib chiqa boshlaydi. Bu jarayon 
harorat Ar
1
 kritik nuqtaga tushguncha davom etadi. Harorat Ar
1
 nuqtaga tushganda evtektoiddan oldingi 
pо‟latlarda  austenitdagi  ortiqcha  uglerodning  hammasi  ferrit  tarzida,  evtektoiddan  keyingi  pо‟latlarda 
austenit tarkibidagi ortiqcha uglerodning hammasi sementit tarzida ajralib chiqa boshlaydi. 
Harorat  Ar
1
    kritik  nuqtadan  pasayishi  bilan  austenit  parchalanadi,  ya„ni  u  perlitga  aylanadi.  Austenit 
parchalanganda mutlaqo yangi fazalarning (ferrit bilan sementitning) mexanik aralashmasi hosil bо‟ladi. 
Ma„lumki, ferrit tarkibida uglerod miqdori nihoyatda kam, sementitda esa 6,67% uglerod bor. Binobarin, 
austenitning perlitga aylanishida uglerod diffuziya yuli bilan qayta taqsimlanadi. 
           Austenitdan perlit hosil bо‟lish jarayoni perlit kristallari markazlarining hosil bо‟lishi va ularning 
usishidan  iborat.  Dastavval  austenit  donalari  chegarasida  sementitning  kristallanish  markazlari  hosil 
bо‟ladi.  Bu  kristallanish  markazlari  austenitdan  uglerodning  diffuziyalanishi  hisobiga  о‟sadi.  Natijada, 
hosil  bо‟lgan  sementit  kristallari  (plastinkalari)  atrofidagi  austenit  tarkibida  uglerod  kamaya  boradi  va 
austenitning    ferritga  aylanishi  uchun  sharoit  to‟g‟iladi,  natijada  sementit  kristallari  yonida  ferrit 
kristallari  hosil  bо‟ladi.  Sementit  kristallari  ham,  ferrit  kristallari  ham  bir  vaqtda  о‟sa  boradi.  О‟sish 
jarayoni  boshqa  kristallar  bilan  to‟qnashguncha  davom  etadi.  Bunday  jarayon  takrorlanishi  natijasida 
perlit donalari hosil bо‟ladi.