O’zbekiston respublikasisog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet146/221
Sana06.07.2021
Hajmi3,36 Mb.
#110328
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   221
Bog'liq
5548 (1)

etishda, 
nazorat 
kilish 
va 
boshkarib 
turishda 
foydalaniladigan  yul-yuriklar  ushbu  faoliyatning  usullari 
deb ataladi. 
 
Malakaning tuzilishi 
Xarakatning shu tarzda kisman 
avtomatlashuvi tufayli uning tuzilishida ruy beradigan uzgarishlar 
kuyidagilardan iboratdir. 
 
1.  Sa'i-xarakatlarning  ijro  etilishi  usullari  uzgaradi.  Bunga 
kadar  uz  xolicha  yuz  berib  kator  juz'iy  sa'i-xarakatlar  yagona 
jarayonga,  tarkibiga  kirauvchi  aloxida  soddda  sa'i-xarakatlar 
urtasida tusiklar va uzilishlar mavjud bulmagan bitta murakkab 
sa'i-xarakatga  kushilib  ketadi.  Masalan,  ukuvchi  boskichli  
xarakat  sifatida  bajaradigan  xarakatni  uzgartirish  jarayoni 
tajribali  shofyor  tomonidan  bir  marta  kulni  silikkina  ishlatgan 
xolda  bajariladi.  Ortikcha  va  keraksiz  sa'i-xarakatlar  bartaraf 
etildi. Jumladan, ukuvchi yozuvchi urgana boshlagan paytda bu 
jarayonni  bajararkan,  kuplab  ortikcha  xarakatlar  kiladi:  tilini 
chikaradi,gavdasini  kimirlatadi,  boshini  engashtiradi  va  xokazo. 
Xarakat  jarayoni  uzlashtirib  olingandan  keyin  barcha  ortikcha 
sa'i-xarakatlar  yukolib  ketadi.  Mujassamlashuv  yuz  beradi,  ya'ni 
sa'i-xarakatlarni  ikkala  kul  (oyok)  bilan  bir  vaktning  uzida 
bajarish boshlanadi. 
 
2.  Harakatni  sensor  nazorat  kilish  usullari  uzgarishi.  Sa'i-
xarakatlarning  bajarilishini    kurish  orkali  nazorat  kilish  kuprok 
mushaklar yordamida (kinestetik) nazorat bilan almashadi. Bunga 
tajribali mashinistkaning xarflarga karamasdan yozishi, malakali 
slesarning  iskananing  ustidan  bolga  bilan  urayotganda  kurish 
nazoratini  ishga  solmasligi  (slesar  bolgani  urayotib,  iskananing 
kalpogiga  emas,  balki  uning  tigiga  karab  turadi)  va  shu  kabillar 
oddiy  misol  bulishi  mumkin.  Sa'i-xarakatlarning  xarakterini 
belgilaydigan  turli  xildagi  ulchamlarning  nisbatini  baxolash 
imkonini  beradigan  maxsus  sensor  sintezlar  xosil  buladi. 


 
176 
Masalan,  shofyorda  tezlikni  kuz  bilan  chamalash  va  sezish, 
duradgorda yogochni xis kilish, tokar va siliklovchida ulchovlarni 
juda  yaxshi  fark  kilish,  uchuvchida  fazoda  xolatni  xis  kilish 
tuygusi  utkir  buladi.  Xarakat  natijalarini  nazorat  kilish  uchun 
muxim  bulgan  muljallarni  tez  farklash  va  ajratish  kobiliyati 
rivojlanadi.  Jumladan,  shofyorda  motorning  shovkinida  uning 
kanchalik  kuch  bilan  ishlayotganini  bildiradigan  belgilarni 
ajratish  kobiliyati,  pulat erituvchidan  metallning  tarkibini,  uning 
xarakatini,  rangining  tovlanishiga  karab  ajratish  kobiliyati 
rivojlangan buladi va xokazo. 
 
3. Harakatni markazdan turib boshkarish usullari uzgarishi. 
Sa'i-xarakatlar asosan xarakat usullarini idrok etishdan xoli bulib, 
u  xarakatning  asosan  vaziyati  va  natijasiga    karatilgan  buladi. 
Ba'zi  xisob-kitoblar,  yechimlar  va  akliy  mexnat  talab  kiladigan 
boshka  jarayonlar  tez  va  birga  kushilgan  xolda  (faxmlangan 
tarzda) amlaga oshirila boshlaydi. Jumladan, shofyor dvigatelning 
ortikcha  kuch  bilan  ishlayotganini  uning  tovushidanok  sezib, 
uylab-netib  utirmasdanok,  uning  xarakatini  kanaka  tezlikka 
kuchirish  kerakligini  darxol  tushunib  yetadi;  apparatchi 
asboblarning  kursatkichlarini  ukibok,  ularning  ishlashida  ruy 
berayotgan  buzilishlarni  va  ularni  bartaraf  etish  uchun  nimalar 
kilish  kerakligini  faxmlaydi.  Navbatdagi  sa'i-xarakatlarga 
tayyorgarlik bundanoldingi sa'i-xarakatlarga tayyorgarlik bundan 
oldingi  sa'i-xarakatlar  amalga  oshirilayotgan  paytdayok  yuz  bera 
boshlaydiki,natijada  reaksiya  uchun  sarflanadigan  vakt  keskin 
kamayadi.  Chunonchi,  uchuvchi  kurinishni  boshlayotganidayok 
muayyan    shartlardagi  kunishning  ushbu  turini  bajarish  uchun 
kullaniladigan  barcha  standart  usullarni  ishga  solishga  uzicha 
tayyor  buladi.  Shuning  uchun  xam  birinchi  usulni  bajarishdan 
ikkinchisiga utish maxsus planlashtirilmagan tarzda xam amalga 
oshirilaveradi.  Fakat  kunishning  kanday  usulini  tanlash 
rejalashtiriladi, xolos. Kullanilishi lozim bulgan usullarning butun 
boshli  zanjirini  yoki  turlarini  ana  shu  tarzda  ongyordamida 
oldindan kura bilish antisipasiya deb ataladi. 
 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish