O’zbekiston respublikasisog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet150/221
Sana06.07.2021
Hajmi3,36 Mb.
#110328
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   221
Bog'liq
5548 (1)

Ko’nikmalar.  Xar  kanday  xulk-atvor  yangi  sharoitlarda  yoki  yangi 
ob'yektlarga  nisbatan  jarayonlarning  kuchishi  asosida  tarkib  topadi. 
Kuchish  esa  shart-sharoitlar  yoki  narsalarning  faoliyat  maksadlari  uchun 
muxim bulgan belgilari buyicha uxshashligiga tayanadi. 
 
Kunikma  eksteriorizasiya  kilishni  -  bilimlarning  jismoniy 
xarakatga  mujassamlashuvini  takozo  etadi.  Uning  boshlanish 
nuktasi  axborotning  yuksak  darajada,  ya'ni  ongda  kayta 
ishlanishidan  iboratdir.  Amaliy  xarakatlarning  ana  shu  yuksak 
darajadagi  faoliyati  natijalari  bilan  yunaltirib  turilishi  esa  uning 
yakunini  tashkil  etadi.  Masalan,  ma'lum  bir  kismning  xajmini 
aniklashdan  iborat  vazifa  kuyilgan,  deylik.  Uni  xal  etish  uchun 
avvalo uning geometrik jismlarining kaysi bir turiga mansubligini 
aniklash lozim. Sungra bunaka jismlarning xajmi kanday xisoblab 
chikilishini  esga  tushirmok  kerak.  Shundan  keyin  kanaka 
ulchovlar  kilinishi  kerakligi  ma'lum  buladi.  Sungra  tegishli 
ulchovlarni  amalga  oshirish  kerak.  Pirovardida  zarur  xisoblash 
jarayonlarining  bajarish  lozim.  Bulardan  kurinib  turibdiki, 
bilimlarni kunikmalarda ruyobga chikarish bir kator malakalar va 
jarayonlarning uzlashtirilgan bulishini takozo kiladi. 
 
Faoliyat  xamisha  kishining  boshka  odamlar  bilan  muayyan 
munosabatlari  sistemasida  yuz  beradi.  U  boshka  odamlarning 
yordami  va  ishtirokini  takozo  etadi,  ya'ni  birgalikdagi  faoliyat 
xususiyatiga    ega  buladi.  Uning    natijalari  tevarak-atrofdagi 
olamga,  boshka  kishilarning  xayoti  va  takdiriga  muayyan  ta'sir 
kursatadi.  Shuning  uchun  faoliyatda  kishining  fakat  narsalarga 
munosabati  emas,  balki  uning  boshka  odamlarga  bulgan 
munosabati xam doimo uz ifodasini topadi. 
 
 
 
Bu  faollik  oldiniga  impulsiv  xatti-xarakat  xususiyatiga  ega 
buladi.  Tugilganidan  keyingi  dastlabki  kunlarda  bolaning    xulk-
atvori  bir  nechtagina  oddiy  tugma  reaksiya-ximoyalanish  (nur 
yoruglashganda yoki baland tovush chikkanida kuz korachigining 
torayishi, ogrik sezgan paytida ingrashi va bezovtalana boshlashi), 
ovkat  surash  (tamshanish),  chalkash-chulkash  (tebratilganda 
jimib  kolishi)  va  birmuncha  keyinrok  esa  muljallash-izlanish 
(kuzgatuvchiga boshini ugirishi, narsalarga karashi va boshkalar) 
kabi  reaksiyalar  bilan  cheklanadi.  Un  birinchi  -  un  ikkinchi 
kunligidan tortib chakalokda dastlabki shartli reflekslar shakllana 


 
179 
boshlaydi. Shu tufayli bir yoshi mobaynida bolada izlanish xulk-
atvori  (ushlash,  kuzdan  kechirish,  xar  xil  shaklda  aylantirish) 
rivojlana  boradi,  buning  natijasida  u  tashki  dunyodagi 
narsalarning  xossalari  xakida  ma'lumot  yigadi  va  xarakatlar 
uygunligini uzlashtiradi. Ta'lim olish va taklid kilishi ta'sirida bir 
yoshidan  boshlab  bolada  amaliy  xulk-atvor  shakllana  boradi. 
Buning  yordamida  bola  buyumlarni  ishlatishning  insoniy 
usullarini va ularning ijtimoiy amaliyotdagi axamiyatini uzlashtira 
boshlaydi  (uxlash  uchun  karovatga  yotadigan,  stulchaga 
utiradigan, tupni uynaydigan, kalam bilan rasm soladigan buladi). 
 
 
 
Tadkikotlar  shuni    kursatadiki,  uyin  bolalarda  xam  uz 
faolligini  ruyobga  chikarish  shakli,  xayot  kechirish  va  faoliyat 
kursatish  shakli  bulib  xizmat  kiladi.  Shu  tarzda  u  funksional 
mamnunlik  bilan  boglikdir.  Faollikka  bulgan  extiyoj  uning 
kuzgatuvchisi  bulsa,  taklid  kilish  va  tajriba  esa  manbai 
xisoblanadi.  Lekin  bolaning  uyin  xarakatlari  avval  boshdanok 
buyumlardan  foydalanishning  insoniy  usullari  va  amaliy  xulk-
atvorning  katta  yoshdagilar  bilan  mulokot  jarayonida  va  katta 
yoshlilar  raxbarligida  uzlashtirib  olinadigan  insoniy  shakllari 
zamirida  rivojlana  boradi.  Bu  xol  bolalar  uyin  faoliyatining 
prinsipial  jixatdan  muxim  xususiyatlarini  belgilab  beradi,  uning 
shakllari,  manbalari,  mexanizmlari,  funksiyalari  va  natijalari 
xayvonlarning uyinidan tubdan fark kilishiga olib keladi. 
Shunday kilib,  uyin bolani  buyumlar va  xodisalarning nutk 
amaliyotda mujassamlashgan moxiyatlarini uzlashtirib olishini va 
ushbu  moxiyatlarni  ishlata  bilishni  mashk  kildiradi.  Uyin 
bajarilayotgan  xarakatlarni  aynan  jarayon  sifatida  anglanishini 
("jurttaga")  rivojlantiradi,  bujarayonlarning  uzini  uzi  idora  kilish 
(koidalar)  asosida  bajarilishini  urgatadi,  pirovardida  esa  uzini 
konkret  xarakatlar  sub'yekti  sifatida  idrok  etishdan  sosial  rolni 
bajaruvchi, ya'ni insoniy munosabatlar kilauchi sub'yekt sifatida 
idrok  etish  darajasiga  kadar  rivojlanganligini  anglab  yetishiga 
imkoniyat yaratadi. 
 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish