O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta



Download 1,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/309
Sana11.01.2022
Hajmi1,82 Mb.
#352721
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   309
Bog'liq
этика ва этикет Дарслик

Kamtarlik. 
Kamtarlik  bu  –  avvalo,  o‗z–o‗ziga  talabchanlik,  o‗z  harakatlariga, 
ishiga, bilimiga tanqidiy qarash, o‗ziga, kuch–quvvatiga ortiqcha baho bermaslikdir. 
Kamtarlik  kishilarga  bo‗lgan  munosabatda  namoyon  bo‗ladi.  Inson  odobli  bo‗lsa, 
kishilar  bilan  shunchalik  sodda  va  kamtarlik  bilan  muomala  qiladi,  o‗z  ishlariga  va 
harakatlariga  kamtarlik  bilan  baho  beradi.  O‗zgalarga  shirinso‗z  bo‗ladi, 
boshqalardan o‗zini ustun qo‗ymaydi, soxta shuhrat ketidan quvmaydi, yutuqlaridan 
esankiramaydi.  
Kamtarinlik  Arastuning  fikricha:  ―uyatsizlik  va  tortinchoqlik  o‗rtasidagi 
xislatdir.  Bu  xislat  odamlarning  qilmishlarida  va  gap  so‗zlarida  ko‗rinadi.  Uyatsiz, 
shaloq  odam  hammaga,  har  qanday  vaziyatda  har  narsani  gapiraveradi.  Tortinchoq 
odam  esa  zarur  gapni  zarur  vaqtida  aytmaydi,  zarur  ishni  bajarishga  ham  jur‘ati 
yetishmaydi. Kamtarin odam esa, uyatsiz odam kabi, har vaqt, har yerda, har qanday 
gapni aytavermaydi; va o‗ta tortinchoq odam kabi, zarur vaqtda zarur gapni aytishga 
jur‘atsizlik ham qilmaydi‖
7

Kamtarinlik  tortinchoqlik  va  andishalilikdan  farq  qiladiki,  ular  insonning  qadr-
qimmatini tushirib qo‗yish ehtimoli bor. Kamtarlik xokisorlik va samimiylikdan kelib 
chiqadi.  U  kishilarga  bo‗lgan  munosabatda  ham  yaqqol  ko‗rinadi.  Kamtarlik  inson 
ichki  ma‘naviy  dunyosining  tashqi  ifodasi  hisoblanadi.  Tarbiya  ko‗rgan,  odobli 
kishini uning kamtarligidan ham bilib olish mumkin. Barcha insoniy fazilatlar ichida 
eng  e‘zozlisi  kamtarlikdir.  Kamtarlikning  qarama-qarshi  tomoni  takabburlikdir. 
Ularning  biri  insonni  insonga  yaqinlashtiradi,  ikkinchisi  esa  uni  odamlardan 
uzoqlashtiradi.  Xitoy  maqoliga ko‗ra  ―dono bo‗lmay  turib, kamtar  bo‗lish  mumkin, 
ammo kamtar bo‗lmay turib dono bo‗lish qiyin‖.  
Vijdon 
etikaning  nihoyatda  ta‘sir  doirasi  keng  kategoriyalaridan  biridir.  U 
insonning o‗z faoliyati, qilgan ishlari va belgilagan maqsadlarini ruhiy tahlil eta olish 
imkoniyatidir.  Inson  ma‘naviyatining  kuchi,  qudrati  ham,  o‗z  qilmishiga  o‗zi 
xolisona  baho  bera  olish  darajasi  bilan  belgilanadi.  Vijdon,  Zigmund  Froyd  ta‘biri 
bilan  aytganda,  a‘lo  men,  men  ustidan  nazorat  o‗rnatib,  uni  boshqarib  turuvchi 
ikkinchi  bir,  yuqori  darajadagi  men.  Agar  uyat  hissi  insonning  tashqi,  jamiyatga 
bog‗liqligidan  kelib  chiqsa,  vijdon  uning  ichki  o‗z-o‗ziga  bog‗liqligini  namoyon 
etadi.  Bu  ichki  bog‗liqlik  tashqi  bog‗liqlikka  nisbatan  teran  va  doimiydir:  uyat 
ma‘lum  bir  vaqt  ichida  odamning  o‗z  nojo‗ya  harakati  tufayli  yuzaga  kelgan 
o‗ng‗aysizligi  bo‗lsa,  vijdon  azobi  bu  -  oddiy  o‗ng‗aysizlik  emas,  balki  qalbdagi, 
odamdagi  odamiylikka  e‘tiqodning  faryodi,  talabi.  Uni  qondirmas  ekansiz,  hech 
qachon  azob  to‗xtamaydi.  Uyat  bilan  vijdonni,  shu  bois,  dengizdagi  muz  tog‗i  – 
aysbergga o‗xshatish  mumkin:  yuzaga uyat  tarzida chiqib  turgan qismi  teranlikdagi 
qismidan yuz, balki ming barobar kichik. 
                                                           
7
Аrastu. Poetika. Аxloqi Kabir. –Тoshkent: Yangi asr avlodi, 2004. – 128 b. 


27 
 
Birinchi  Prezident  I.A.Karimov  ham  vijdonga  shunday  baho  beradi:  ―Vijdon 
pokligi  va  bedorligi  asrlar,  zamonlar  osha  inson  ma‘naviyatining  ustunlaridan  biri 
bo‗lib  kelmoqda.  Jamiyat  hayotida  adolat  va  haqiqat,  mehr-shafqat,  insofu  diyonat 
kabi  tushunchalarni  qaror  toptirishda  aynan  mana  shu  omilning  o‗rni  va  ta‘siri 
beqiyosdir‖
8
.Vijdon  –  shaxsning  faqat  o‗zigagina  xos  bo‗lgan  ruhiy  tahlil 
imkoniyatidir.  Lekin  shaxsning  vijdoni  umuminsoniy,  milliy,  ma‘naviy  qadriyatlar 
zaminida  shakllanadi,  uning  o‗ziga  xos  ehtiyoji  va  manfaatlari,  dunyoqarashi  va 
madaniyati  hamda  ma‘naviy  kamoloti  darajasi  bilan  aralashib,  faoliyatiga  baho 
berishga imkon yaratadigan ruhiy mezonga aylanadi. Shu sababli vijdonlilik darajasi 
hammada bir xil bo‗lishi mumkin emas. Vijdon asosida o‗z qilmishimizgagina emas, 
balki boshqalarning faoliyatiga, jamiyatdagi voqea va hodisalar va ijtimoiy vaziyatga 
ham baho beramiz.  

Download 1,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   309




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish