O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta

Tasodifiy noqulay holatlar hamda ularni bartaraf yetishning axloqiy 
jihatlari 
 
Jamoatdagi  har  bir  Shaxs  tasodifiy  holatlar  –  ixtiyorsiz  xatolardan  xoliligidan 
kafolatlanmagan.  Mana  bir  qancha  bunday  tanish  vaziyatlar:  kimdir  bilan  qayta 
ko‗rishish,  qo‗lingizdagi  qadahni  to‗kib  yuborish,  yoningizda,  stol  atrofida  o‗tirgan 
kishidan: 
“Mana bu ketvorgan ayol kim?»
 degan savolingizga qo‗shningiz: 
«Mening 
ayolim»
  deb  javob  berishi,  tanishingizdan 
«Rafiqangiz  yaxshi  bo„lib  qoldimi?»
  deb 
hol  so‗raganigizda,  u  sizga: 
«O„lganiga  bir  yil  bo„ldi»
  yoki 
«Ajrashdik»
  deb  javob 
bersa.  
Eng  yoqimsizi:  adashib  sochiq  bilan  burunni,  terni  artib  yuborish  yoki  ehtiros 
kulgili bo‗lmagan anekdotni aytishdir. Bunday vaziyatlardan qolgan noxushlik uzoq 
muddatgacha  sizni  tark  etmaydi.  Albatta  agar  bunday  vaziyatlar  kamroq  uchrasa, 
yaxshi  bo‗lar  edi;  faqat  atrofdagilar  bunday  holatga  biz  o‗ylagandan  ko‗ra  kam 
e‘tibor  qaratadilar.  Bunday  holatlarni  boshdan  kechirmagan  odamning  o‗zi 
bo‗lmaydi. Ammo noqulay vaziyatlar o‗zni oqlashni taqozo etmaydi. G‗arb odatiga 
ko‗ra  shunchaki 
«uzr»
  deb  qo‗yiladi.  Sharqda  aksincha,  obdon  uzr  so‗rab,  noqulay 
vaziyatdan chiqib kyetishga uriniladi. 
Ammo  bir  shaxs  ataylab  boshqa  odamga  o‗z  salbiy  munosabatini  ko‗rsatish 
uchun  ilmoqli  gaplarni  alohida  ta‘kidlashi  va  shu  asosda  ongli  ravishda  noqulay 
vaziyatlarni  vujudga  kelishiga  harakat  qilishi  umuman  boshqa  narsa.  Bunda  nafaqat 
inson o‗zini xudbinligini, madaniyatsizligini ko‗rsatishi, balki boshqalarni ham dilini 
og‗ritib  qo‗yishi  mumkin.  Bunday  vaziyatlarni  oldini  olish  uchun  quyidagi 
holatlardan voz kechmoq lozim: 

 
Barchaning oldida ko‗rishishga javoban qo‗l uzatmaslik;  

 
O‗z raqibiga deyarli haqorat tarzida ovoza bilan biron-bir so‗z qotish;  

 
Kelgan sovg‗ani orqaga qaytarish;  

---

71 
 

 
Hamsuhbatning yaqinlari borasida hurmatsizlikni namoyon qiluvchi so‗zlarni 
ifodalash.  
Ba‘zida  tasodifiy  farosatsizlik  kim  uchundir  o‗zni  ko‗rsatishdek  tuyuladi.  Bu 
yerda  ismi-sharifni  buzib  aytilishini  misol  qilish  qo‗l  keladi.  Bunday  xatoni  agar 
bundanda  yomonroq  natija  bermagan  taqdirda  bo‗lmasa,  xafagarchilikni  keltirib 
chiqaradi.  Ba‘zida  odamga  orqa  qilib  o‗tirish  qattiq  uni  ranjitishga  sabab  bo‗ladi. 
Odatiy  e‘tiborsizlik  ham  munosabatlarni  murakkablashtirishi  mumkin.  Shu  bois 
odamlar  bilan  muloqotda  o‗zini  qat‘iy  boshqara  olishi  kerak.  Hech  qachon 
qo‗pollikka  javoban  qo‗rslik  bilan  qaytarish  kishini  yomon  ko‗rsatsa  ko‗rsatadiki, 
yaxshi ko‗rsatmaydi. Janjal ikki tarafni ham yerga uradi. 
Bundan tashqari, birovning sumkasini ochib titkilash yoki ochiq qolgan sumkani 
tomosha qilish, qo‗l telefonini «o‗rganish» nafaqat xunuk ko‗rinish kasb yetishi, balki 
sizni unga bo‗lgan xusumatingiz yoki hasadingizni ko‗rsatib qo‗yadi. Begona kishilar 
portfelini  yoki  palto  cho‗ntaklarini  kavlash  ham  bundan  istisno  emas.  Birovning 
qutisidagi  narsalarni  olish  yoki  uni  joylashtirish  uyda  ham  ishxonada  ham 
odobsizlikdir.  Birovning  shkafini,  bufeti  yoki  narsalar  saqlanadigan  joyni  ochib 
ko‗rish ham odobga to‗g‗ri kelmaydi.