O‘zbekiston respublikasining mehnat kodeksi umumiy qism I bob. Asosiy qoidalar

191-modda. Xodimning sog‘lig‘iga shikast yetkazilganda mehnat shartnomasi
taraflarining aralash javobgarligi
Agar jabrlanuvchining qo‘pol ehtiyotsizligi zararning kelib chiqishi yoki ko‘payishiga sabab
bo‘lsa, to‘lanishi lozim bo‘lgan zarar miqdori jabrlanuvchining aybi darajasiga qarab, muvofiq
ravishda kamaytiriladi.
Jabrlanuvchi tomonidan qo‘pol ehtiyotsizlik qilingan va ish beruvchining aybi bo‘lmagan
hollarda, uning aybidan qat’i nazar javobgarlik kelib chiqadigan bo‘lsa (189-moddaning 
to‘rtinchi
qismi
), to‘lanadigan zarar miqdori ham shunga muvofiq ravishda kamaytiriladi. Bunday vaqtda
zararni to‘lashni rad etishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Aralash javobgarlik to‘lanishi lozim bo‘lgan zararning qo‘shimcha turlariga, bir yo‘la
beriladigan nafaqaga, shuningdek boquvchining vafoti munosabati bilan zararni to‘lash hollariga
tatbiq etilmaydi.
 LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 11-fevraldagi 60-sonli qarori bilan
tasdiqlangan “Xodimlarga ularning mehnat vazifalarini bajarish bilan bog‘liq holda jarohatlanishi, kasb
kasalliklariga chalinishi yoki salomatlikning boshqa xil shikastlanishi tufayli yetkazilgan zararni to‘lash
qoidalari”ning 
5-bandi 
va O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2003-yil 19-dekabrdagi 18-sonli
“Mehnat vazifalarini bajarishi munosabati bilan xodimning hayoti va sog‘lig‘iga yetkazilgan zararni
qoplashga oid nizolar bo‘yicha sud amaliyoti haqida”gi qarorining 
15-bandi
.
192-modda. Boquvchining vafot etganligi munosabati bilan zararni ish beruvchi
tomonidan to‘lash majburiyati
Xodim mehnatda mayib bo‘lishi, kasb kasalligi yoki mehnat vazifalarini bajarish bilan bog‘liq
holda sog‘lig‘iga boshqacha tarzda shikast yetishi sababli vafot etgan hollarda, ish beruvchi
marhumning qaramog‘ida bo‘lgan mehnatga qobiliyatsiz shaxslarga, shuningdek o‘n olti yoshga
to‘lmagan yoki u vafot etgan kunga qadar undan ta’minot olish huquqiga ega bo‘lgan shaxslarga,

---

marhumning vafotidan keyin tug‘ilgan farzandiga, shuningdek ota-onasidan biriga, umr
yo‘ldoshiga yoki oilaning boshqa a’zosiga, agar u ishlamasdan marhumning uch yoshga yetmagan
bolalari (ukalari, singillari) yoki nevaralarining parvarishi bilan band bo‘lsa, zararni to‘lashi shart.
 LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2003-yil 19-dekabrdagi 18-sonli “Mehnat
vazifalarini bajarishi munosabati bilan xodimning hayoti va sog‘lig‘iga yetkazilgan zararni qoplashga oid
nizolar bo‘yicha sud amaliyoti haqida”gi qarorining 
8-bandi
.
Qaramoqda bo‘lish farazan olinadi va buning uchun dalil talab etilmaydi.
Quyidagilar mehnatga qobiliyatsiz deb hisoblanadi:
o‘n olti yoshdan katta shaxslar, agar ular shu yoshga to‘lgunga qadar nogiron bo‘lib qolgan
bo‘lsalar;
Keyingi
 tahrirga qarang.
oltmish yoshga to‘lgan erkaklar va ellik besh yoshga to‘lgan ayollar;
belgilangan tartibda nogiron deb topilgan shaxslar.
Keyingi
 tahrirga qarang.
Oila a’zosining mehnatga qobiliyatsizligi boshlangan vaqt (boquvchining vafotiga qadar yoki
undan keyin) uning zararni undirishga bo‘lgan huquqiga ta’sir etmaydi.
O‘n olti yoshdagi va undan katta o‘quvchilar, o‘quv yurtlarining kunduzgi bo‘limlarida o‘qishni
tugatgunlarigacha, lekin o‘n sakkiz yoshga qadar bo‘lgan davrda, zararni undirish huquqiga
egadirlar.
 LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 
1009-moddasi
, O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 11-fevraldagi 60-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Xodimlarga ularning
mehnat vazifalarini bajarish bilan bog‘liq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi yoki
salomatlikning boshqa xil shikastlanishi tufayli yetkazilgan zararni to‘lash qoidalari”ning 
IV bobi
(“Boquvchining vafoti sababli zararni to‘lash”).