|
2000-2016 yillarda asosiy turdagi qishloq xo`jaligi ekinlari maydonlarining xo`jaliklar toifalari bo`yicha taqsimlanishi
(barcha toifadagi xo`jaliklarga nisbatan ulushi,foizda)
|
Fermer xo’jaliklari
|
Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo’jaliklari
|
Qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
|
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
Don ekinlari
|
15,8
|
85,4
|
12,1
|
12,5
|
72,1
|
2,1
|
Paxta
|
20,7
|
99,2
|
–
|
–
|
79,3
|
0,8
|
Kartoshka
|
5,0
|
21,4
|
78,2
|
77,7
|
16,8
|
0,9
|
Sabzavotlar
|
6,5
|
36,5
|
66,7
|
61,9
|
26,8
|
1,6
|
Poliz
|
17,6
|
53,9
|
42,0
|
44,1
|
40,4
|
2,0
|
Meva
|
7,1
|
61,5
|
28,8
|
30,1
|
64,1
|
8,4
|
Uzum
|
5,8
|
65,1
|
21,9
|
31,2
|
72,3
|
3,7
|
7-rasm
2000-2016 yillarda mevali bog`lar va tokzorlar maydoni
(ming gektar)
2000-2016 yillar davomida qishloq xo`jaligi ekinlari maydonlarining tarkibiy tuzilmasini maqbullashtirish bo`yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida, 2016 yilda 2000 yilga nisbatan asosiy maydonga ekilgan jami don ekinlari maydonlari 75,4 ming gektarga, kartoshka – 32,4 ming gektarga, sabzavotlar – 76,1 ming gektarga, poliz ekinlari – 21,9 ming gektarga, mevali bog`lar – 75,6 ming gektarga, tokzorlar – 11,2 ming gektarga ko`payib, ular hisobiga texnik ekinlar – 178,6 ming gektarga, ozuqa ekinlari – 95,5 ming gektarga kamaydi (7 va 8-rasmlar).
8-rasm
Asosiy turdagi qishloq xo`jaligi ekinlari maydonlarining jami ekin ekilgan maydonga nisbatan ulushi
(foizda)
2000 yilda asosiy turdagi dehqonchilik mahsulotlarini ishlab chiqarishda barcha toifadagi xo`jaliklarga nisbatan fermer xo`jaliklarining ulushi 4,2-18,3 foizni tashkil etgan bo`lsa, 2016 yilda mos ravishda 23,1-99,5 foizga teng bo`ldi.
Bu ko`rsatkichlar mos ravishda dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari bo`yicha 2000 yilda 18,6-80,1 foizni, 2016 yilda 18,3-76,1 foizni, qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarda 2000 yilda 15,7-81,7 foizni, 2016 yilda 0,5-2,1 foizni tashkil etdi.
Tahlillardan don ekinlari va paxta xom-ashyosi ishlab chiqarishda fermer xo`jaliklari, kartoshka, sabzavotlar, poliz, meva va uzum ishlab chiqarishda fermer va dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari asosiy ishlab chiqaruvchilar bo`lib qolayotganligi kuzatildi (2-jadval).
2-jadval
2000-2016 yillarda asosiy turdagi dehqonchilik mahsulotlari ishlab chiqarish
hajmlarining xo`jaliklar toifalari bo`yicha taqsimlanishi
(barcha toifadagi xo`jaliklarga nisbatan ulushi,foizda)
|
Fermer xo’jaliklari
|
Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo’jaliklari
|
Qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
|
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
Don ekinlari
|
14,4
|
80,4
|
18,6
|
18,3
|
67,0
|
1,3
|
Paxta
|
18,3
|
99,5
|
–
|
–
|
81,7
|
0,5
|
Kartoshka
|
4,2
|
23,1
|
80,1
|
76,1
|
15,7
|
0,8
|
Sabzavotlar
|
4,9
|
34,8
|
75,0
|
64,3
|
20,1
|
0,9
|
Poliz
|
11,2
|
49,5
|
63,5
|
48,9
|
25,3
|
1,6
|
Meva
|
4,3
|
45,8
|
58,9
|
52,1
|
36,8
|
2,1
|
Uzum
|
4,7
|
53,1
|
33,0
|
45,4
|
62,3
|
1,5
|
2000-2016 yillardagi qishloq xo`jaligi ekinlari maydonlari tuzilmasidagi o`zgarishlar tahlili, umumiy ekin maydoniga nisbatan don ekinlari mos ravishda 42,7 foizdan – 45,6 foizgacha, kartoshka 1,4 foizdan – 2,3 foizgacha, sabzavotlar 3,4 foizdan – 5,5 foizgacha, poliz 1,0 foizdan – 1,6 foizgacha ko`payganligini, shu bilan birga, texnik ekinlar 40,0 foizdan 36,0 foizgacha, ozuqa ekinlari 11,4 foizdan 9,0 foizgacha kamayganligini ko`rsatdi (8-rasm).
Qishloq xo`jaligi ekinlarining yig`ib olingan yalpi hosili – barcha qishloq xo`jaligi ekinlari ekilgan maydonlar (asosiy, takroriy, oraliq, qator oralig`i ekinlari)dan yig`ib olingan mahsulot. Qishloq xo`jaligi ekinlarining yig`ib olingan yalpi hosili birlamchi kirim qilingan (fizik) vaznda hisobga olinadi va alohida har bir ekin turi bo`yicha hamda ekinlar guruhlari bo`yicha umumlashtiriladi.
Respublikada oziq-ovqat ekinlari yetishtirish hajmlarini ko`paytirish va shu asosda aholining oziq-ovqat mahsulotlariga bo`lgan talabini qondirish bo`yicha tizimli choralarning amalga oshirilishi natijasida, 2016 yilda respublikaning barcha toifadagi xo`jaliklarida jami don – 8261,3 ming tonna (2000 yilga nisbatan 2,0 marta ko`p), kartoshka – 2958,4 ming tonna (4,0m.), sabzavotlar – 11275,8 ming tonna (4,3m.), poliz – 2044,9 ming tonna (4,5m.), mevalar va rezavorlar – 3042,8 ming tonna (3,8m.), uzum – 1735,8 ming tonna (2,8m.) ishlab chiqarilishiga erishildi. 2016 yilda 2959,0 ming tonna paxta xom-ashyosi ishlab chiqarilib, bu 2000 yilga nisbatan 98,6 foizni tashkil etdi. (9-rasm)
9-rasm
Asosiy turdagi dehqonchilik mahsulotlari ishlab chiqarish
(ming tonna)
Tez sur`atlarda o`sib borayotgan mamlakat aholisini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlash maqsadida, oziq-ovqat ekinlari maydonlarining kengaytirilishi natijasida, 2016 yilda 21,0 mln.tonna meva-sabzavot mahsulotlari ishlab chiqarildi (10-rasm).
10-rasm
2016 yilda meva-sabzavot mahsulotlari ishlab chiqarish
Qishloq xo`jalik ekinlarining hosildorligi – ekin maydonlari birligidan (sotok, gektar) olingan o`rtacha hosil. Qishloq xo`jaligi ekinlarining o`rtacha hosildorligi, asosiy maydondan (oraliq, takroriy, qator oralig`i ekinlarisiz) yig`ib olingan yalpi hosilni yig`ib olingan maydonga bo`lish yo`li bilan aniqlanadi.
2016 yilda o`rtacha 1 gektar ekin maydonidan yig`ib olingan qishloq xo`jaligi ekinlari hosildorligining 2000 yilga nisbatan tahlili, don ekinlarining hosildorligi 16,8 sentnerga, paxta – 1,6 sentnerga, kartoshka – 95,8 sentnerga, sabzavotlar – 87,3 sentnerga, poliz – 77,0 sentnerga, mevalar – 77,2 sentnerga, uzum – 78,8 sentnerga ko`payganligini ko`rsatdi (3-jadval).
3-jadval
Asosiy turdagi qishloq xo`jaligi ekinlarining hosildorligi
(ts/ga)
|
2000 y.
|
2005y.
|
2010y.
|
2015y.
|
2016 y.
|
Don va dukkakli don ekinlari, jami
|
28,2
|
40,7
|
44,2
|
45,3
|
45,0
|
Paxta
|
21,8
|
25,3
|
25,4
|
25,9
|
23,4
|
Kartoshka
|
129,3
|
170,3
|
194,9
|
219,1
|
225,1
|
Sabzavotlar, jami
|
183,8
|
215,8
|
252,5
|
271,0
|
271,1
|
Oziqbop poliz
|
132,4
|
169,1
|
192,6
|
203,6
|
209,4
|
Meva va rezavorlar
|
56,9
|
62,3
|
92,6
|
128,1
|
134,1
|
Uzum
|
63,1
|
64,7
|
90,8
|
133,1
|
141,9
|
11-rasm
2000-2016 yillarda aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan asosiy qishloq xo`jaligi mahsulotlari
(kg, tuxum-dona)
Keltirilgan jadval ma`lumotlari 2000-2016 yillar davomida asosiy turdagi chorva mollari va parrandalar bosh sonining asosiy qismi yoki 62,0-94,5 foizi dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari hissasiga to`g`ri kelganligini ko`rsatdi.
Fermer xo`jalikalari va qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarda asosiy turdagi chorva mollari va parrandalar bosh sonining ulushi 2000-2016 yillarda 0,9-26,4 foiz oralig`ida o`zgarib turdi (4-jadval).
4-jadval.
2000-2016 yillarda asosiy turdagi chorva mollari va parrandalar bosh sonining
xo`jaliklar toifalari bo`yicha o`zgarishi
(barcha toifadagi xo`jaliklarga nisbatan ulushi,foizda)
|
Fermer
xo’jaliklari
|
Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo’jaliklari
|
Qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
|
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
2000 y.
|
2016 y.
|
Yirik shoxli qoramollar
|
3,7
|
4,7
|
86,2
|
94,1
|
10,1
|
1,2
|
shu jumladansigirlar
|
2,4
|
4,6
|
89,9
|
94,5
|
7,7
|
0,9
|
Qo’y va echkilar
|
2,2
|
7,7
|
67,4
|
83,9
|
30,4
|
8,4
|
Parrandalar
|
2,9
|
11,6
|
62,0
|
62,0
|
35,1
|
26,4
|
Respublika aholisini qishloq xo`jaligi mahsulotlari bilan ta`minlash darajasining oshirilishiga qaratilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishi, 2016 yilda 2000 yilga nisbatan aholi jon boshiga don ishlab chiqarishni 100 kg.ga, kartoshkani 63 kg.ga, sabzavotlarni 247 kg.ga, poliz mahsulotlarini 46 kg.ga, mevalarni 64 kg.ga, uzumni 30 kg.ga, go`shtni 34 kg.ga, sutni 158 kg.ga, tuxumni 142 donaga ko`payishiga olib keldi (11-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |
