O‘zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi

N a m u n a: To`pir yomonda, saxovatingizdi quli bo`lay...

Bu gapda hozirgi o`zbek adabiy tili uchun me`yor bo`lmagan quyidagi birliklar bor: a) to`pir – leksik dialektizm (sheva so`zi).U «to`p», «to`da», «joy» ma`nolariga ega; b)saxovatingizdi – grammatik dialektizm: qaratqich kelishigining adabiy tildagi «-ning» formanti o`rnida uning ayrim shevalariga xos «-di» varianti qo`llangan. Muallif bunday dialektizmlardan obraz tilini tipiklashtirish maqsadida foydalangan.

2-mashq. Quyidagi matn tilini adabiy so`zlashuv uslubi va oddiy (jonli) so`zlashuv uslubi qoliplari asosida tahlil qiling, undagi adabiy til me`yorlaridan chekinish holatlarini aniqlang, sababini tushuntiring.

- Hoy laqillab o`tirishimni qara-ya, o`rtoqjon, - oraga tushgan mushkul noqulaylikni bartaraf qildi mezbon, choy-poy qo`yish paqqos yodimdan chalg`ibdi-ya! Sovuqdan kelgansan, axir.

U oshxonaga o`tishi bilan, hovli tomondan birovning shang`illagani eshitildi.

- Ho, ovsin, bomisiz, aylanay? Bu qor o`lgurri kurab quymaydilarmi? o`g`limni chaqirsam bo`larkan-a, birpasda saranjomlab berardi. Ana bu o`rtaliqqa to`plab qo`yilsa, yozda ekinni joniga kiritadi. Odam qon bilan, ekin nam bilan-da, aylanay. – Ular ostonada uchrashdi shekilli, gapiruvchining nafasi bir zum o`chdi-yu, shivirlashga o`tdi: - Voy,birov keldimi, aylanay? Bilmay, surishtirmay shang`illaganimni qarang-e! Er kishimi?

• 
  Yo`q, o`zimni dugonam... kiravering!
  

(«To`fon» dom.)
N a m u n a: - Hoy, ovsin, bomisiz, aylanay? Bu gapdagi «bomisiz», adabiy tildagi «bormisiz» ning jonli so`zlashuvda, xususan, toshkent shevasida uchraydigan ko`rinishidir. Demak, uning shu ko`rinishi adabiy til uchun me`yor emas. Roman muallifi bu shakldan obraz nutqini tipiklashtirish maqsadida uslubiy vosita sifatida foydalangan.