Ozbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
Jamoatchilik  ta’lim  va    tarbiyasi.  Bu  katta  yoshdagi  qo‘shnilar,  yaqin  qarindoshlar, 
mahalla a’zolari tomonidan  amalga  oshiriladigan ta’lim va tarbiyadan ibrat. Bunda, asosan, 
axloq – odob tarbiyasi  amalga oshiriladi.  
“ Bir bolaga yetti qo‘shni  ota-ona”, “Kattaga hurmatda, kichikka  izzatda bo‘l” kabi o‘zbek va 
ahamiyatini yaqqol ifodalaydi. Bunda, asosan, katta yoshdagilar yoshi kichiklarga o‘z hayotiy  
tajribalari va shaxsiy  xulosalari  asosida kundalik turmush, axloq-odob, shaxslararo  muloqot 
masalalarini  hamda  xalq  donishmandligi    tajribalarini  o‘zlari  o‘zlashtirgan  darajada  o‘rgatib  
boradilar. 
 
Usta-shogird ta’limi va  tarbiyasi. Bunda, asosan, hunar-kasb ta’limi va  tarbiyasi ustoz 
huzurida  amalga  oshirilgan.  Ustoz  o‘z  kasbini  boshqalarga  o‘rgata    olish  darajasida  
o‘zlashtirgan  va  boshqalarga  o‘rgatish  bilan  mashg‘ul  bo‘lgan  kishi  bo‘lib,    turli  kasblarni 
o‘rgatishni tashkil  qilish shakllari  va  muddatlari  turlicha  bo‘lgan.  Asosan,  yakka  ta’lim  yoki 
kichik  guruhlar  shaklida  amalga  oshirilgan,  har  bir  o‘quvchi  o‘z  qobiliyati  darajasida  
o‘zlashtirgan.  Usta  shogirdining  hech  kimning  yordamisiz  vazifani    bajara  olishni  atroflicha 
sinab ko‘rganida keyin uning mustaqil ishlashiga ruxsat  bergan. 

---

 
 
 
95 
Pedagogik  texnologiyani  chindan  ham  mavjud  ekanligini  hamda  tatbiq  etishga 
tayyorligini  uning  tarkibidagi  modullar  va  algoritmlar  qanchalik  darajada  to‘liq  va  puxta 
ekanligi bilan  belgilanadi. 
 
Modul va algoritm har qanday texnologiyaning asosiy tushunchalari  bo‘lib, pedagogik 
texnologiya  uchun  ham    bu  tushunchalar  shuncha  ahamiyatli.  Pedagogik    texnologiyadagi 
“modul” va “algoritm” tushunchalaribirmuncha o‘ziga xos xususiyatlarga ega. 
 
Modul  –  pedagogik  texnologiyani    tashkil  qiluvchi,  tarkibiy  bo‘laklarni  ifodalovchi  
tushuncha.  Bu tarkibiy bo‘laklar, ya’ni modullar eng kichik bo‘laklardan  hamda ularning turli 
miqdorlagi to‘plamlardan iborat bo‘ladi. Bunda eng kichik tarkibiy bo‘lakni eng kichik modul, 
boshqalarini  esa  o‘z  ichiga  qancha  modulni  olishga  qarab,  tegishlicha  darajadagi  modullar 
deyiladi.  
 
Kichik  modul  –  pedagogik  texnologiya    tarkibidagi  eng  kichik    byuirlikni  ifodalaydi. 
Amalda  bunday  kichik  modulni    boshqa  kichikmodullarga    ajratish    mumkin  emas,  deb 
hisoblanadi. 
 
Birlamchi  modul  –  pedagogik  texnologiyani  uning    biror  darajasidan  boshlab 
tasvirlashda    dastlabki  modul  sifatida  tanlangan  va  o‘z  tarkibiga  bitta  yoki  bir  nechta  kichik 
modullarni oladigan modul to‘plami. 
 
Modul  to‘plami  –  pedagogik    texnologiyaning  uning  biror  darajasidan    boshlab 
tasvirlash maqsadida  bitta modul  sifatida qaralga bir nechta modullar yig‘indisi. 
 
Modul  darajasi  -    pedagogik  texnologiyani  tasvirlash  qo‘llamiga  muvofiq  ravishda 
tanlangan    birlamchi  modullarning    o‘z  tarkibida  aslida  qancha  modullarga    ega  ekanligi 
ko‘rsatkichi. 
 
Pedagogik  texnologiyaning modullari quyidagi  darajalarga  ajratilishi mumkin: 
Bir o‘quv mashg‘ulotini o‘tkazish texnologiyasini tashkil qiluvchi modullar. 
O‘quv  fanining  bir  mavzusini,  bir  bo‘limini,  bir  qismini  yoki  hammasining    tarkibiy  
bo‘laklarini  hamda  o‘qitish  texnologiyasini    tashkil        qiluvchi  modullar.  Ularni  bloklar  deb 
ham nomlanadi. 
Bir necha turdosh o‘quv fanlarining tarkibiy  bo‘laklarini hamda ayrim fanlarni o‘qitish 
texnologiyasini  tashkil qiluvchi modullar. 
Davlat ta’lim standartining  tarkibiy  bloklarini hamda ularning  bajarilishini  ta’minlash  
texnologiyalarini tashkil  qiluvchi  modullar. 
O‘quv  reja  va    dasturlarning    tarkibiy  bo‘laklarini  hamda    ularning    bajarilishini  
ta’minlash  texnologiyasini tashkil  qiluvchi modullar. 
Ta’lim vositalarini  tashkil qiluvchi modullar. 
Pedagogik  texnologiya jarayonida qo‘llaniladigan usullarni  tashkil qiluvchi  modullar. 
Ushbu  modullar  orasida  bir  o‘quv  mashg‘ulotini    o‘tkazish  texnologiyasini    tashkil  qiluvchi 
modullar    pedagogik    texnologiya    jarayonining    asosiy  bo‘g‘inini    tashkil qilishi   bilan    eng 
ahamiyatli hisoblanadi. Ular quyidagi turlarga  ajratiladi: 
- 
mashg‘ulot mazmunini  tashkil qiluvchi asosiy  tushunchalar; 
- 
shu tushunchalarni o‘quvchilarga  tushuntirish jarayonining  tarkibiy qismlari; 
- 
shu tarkibiy qismlarning har birida qo‘llaniladigan ta’lim-tarbiya  vositalari va usullari; 
- 
o‘quvchining mashg‘ulot davomida  bajaradigan faoliyatini tashkil qiluvchi modullar; 
- 
o‘quvchilarning  mashg‘ulot  boshidan  oxirigacha  bo‘lgan  vaqt    davomida  bajaradigan 
faoliyatlarini  tashkil qiluvchi  modullar; 

---

 
 
 
96 
Yuqorida  aytilganlardan  ko‘rinib  turibdiki,  pedagogik  texnologiya  jarayonidagi  modullar  
ta’lim  mazmuni,  vositalari  va  usullarining  har  biriga    tegishli  tarkibiy  elementlarni  tashkil 
qiladi.