O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi uzviylashtirilgan Davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturlari

Husnixatga o‘rgatish. Yozuvga husnixatga o‘rgatishning vazifasi harf, so‘z, gap va matnni to‘g‘ri va chiroyli yozishni takomillashtirishdir. Yozuvni o‘rganish jarayonida o‘quvchi tovushning belgisi bo‘lgan harfni, so‘z va gapni kitobdan va doskadan to‘g‘ri, husnixat qoidalariga rioya qilib ko‘chirib yozish, yozganlarini tekshira olish va yo‘l qo‘ygan kamchilik hamda xatolarini o‘qituvchi rahbarligida yoki o‘zi tuzata olishi kerak.

1-sinfda o‘quv yilining yarmidan boshlab husnixat malakalarini takomillashtirib boriladi. 2-4-sinflarda esa har bir ona tili darsining 8-10 daqiqasini husnixat mashqlariga ajratish tavsiya etiladi.

2-sinfda qo‘l muskullari harakatini va ko‘z bilan chamalashni rivojlantirish uchun ayrim harflar, harf birikmalari, harflar guruhini yozishni murakkablashib borishiga qarab husnixat mashqlari o‘tkazib boriladi. O‘quvchilar harflardan tashqari so‘zlarni, gaplarni, ko‘chirib yozishni, eshitib yozishni mashq qiladilar.

3-4-sinflarda grafik mashqlar hisobiga yozilishi murakkab bo‘lgan harflar va ularni boshqa harflarga bog‘lab yozish mashqlaridan keng foydalaniladi, matn ko‘chirib, eshitib va mustaqil yozishni o‘rganadilar.

Husnixatga oid kamchiliklarni (harflarning qiyaligiga yetarli e’tibor bermaslik, balandlik va kenglik o‘lchamini, shaklini buzib yozish kabi), shuningdek, har qaysi bolaning yozuviga xos bo‘lgan boshqa xatolarni tuzatish yuzasidan ayrim guruh o‘quvchilari bilan birgalikda va yakkama-yakka mashqlar ham o‘tkazib boriladi. Shu maqsadda yozuv namunalarini ko‘rsatib berish bilan birga, 1-2-sinf barcha o‘quvchilarning daftarlarini har kuni tekshirib borish, chiroyli va savodli yozishga oid mashqlar yordami bilan ham ona tilidan o‘rganilgan bilimlarni mustahkamlab borish tavsiya etiladi.

Doimiy tekshirish va baholash berilgan bilimlarning mustahkamlashni ta’minlovchi ta’limiy shartlardan biridir. Ona tilidan o‘rganilgan bilimlarni o‘quvchilar qanday o‘zlashtirganini aniqlashda yozma ish mashqlarning asosiy turlari bo‘lgan ko‘chirib yozish, ta’limiy (ta’kidiy, izohli, rasm, lug‘at, ijodiy, erkin) va tekshirish diktantlari hamda ta’limiy bayon va insholardan foydalaniladi.

Tekshirish maqsadida o‘tkaziladigan yozma ishlar lug‘at diktanti uchun taxminiy so‘z soni: 1-sinfda savod o‘rgatishdan so‘ng 8-10 so‘z, 2-sinfda 10-12 so‘z, 3-sinfda 14-16 so‘z, 4-sinfda 18-20 so‘z; tekshirish diktanti uchun tanlanadigan matndagi so‘z soni: o‘quv yilining oxiriga kelib 1-sinfda 15-20 so‘z, 2-sinfda 30-40 so‘z, 3-sinfda 50-60 so‘z, 4-sinfda 75-80 so‘z.

Bayon: 2-sinfda 35-40 so‘zli matn yuzasidan so‘roq gaplardan tuzilgan tayyor reja asosida bayon yozish; 3-sinfda 55-60 so‘zli va 4-sinfda 70-80 so‘zli matn yuzasidan birgalikda tuzilgan reja asosida so‘ngra esa mustaqil ravishda tuzilgan reja asosida bayon yozish.

O‘quvchilarni har bir darsda kitob bilan ishlashga (o‘rganilayotgan mavzuni, kerakli qoidani, mashqni tezda topishga, mashq topshiriqlarini tartibi bilan izchil bajarishga) bajarilayotgan mashqning maqsadini (nimaga o‘rgatishini) tushunishga o‘rgatish kerak.

O‘quvchilarda bilish jarayonini faollashtirish va ona tilidan beriladigan bilimlarni puxta o‘zlashtirish uchun ta’limiy o‘yinlar qatnashadigan turli qiziqarli mashqlar, boshqotirma krossvord – kataklarni harflar bilan to‘ldirib, o‘ylangan so‘zlarni topishga oid topishmoq mustaqil ma’noga ega bo‘lgan bir necha so‘zdan tuzilgan so‘zni topish (belbog‘, gultojixo‘roz); so‘z yoki gapni shakl, harf, belgilar bilan ifodalaydigan topishmoq; har xil ko‘rgazmali qurollar, texnik vositalardan foydalanish va darsda ish orqali bolalarning toliqishining oldini olishga hamda dasturda tavsiya etilgan ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi vazifalarni birgalikda hal etishga erishish zarur.