O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi

FIZIKA

7-sinf

Umumiy o^ tа^,lim mаktаblаrida 2016-2017 o„quv yilining 7-sinfini tugаtgаn o^^chi^ming fizikа fаnidаn egаllаshi lоzim bo‘lgаn bilim, ko^ikm, va mаlаkаlarini аniqlаsh mаqsаdidа bоsqicЫi nаzоrаt bilet savollari shaklida og„zaki usulda o‘tkаzilаdi.

Tayyorgarlik ko‘rish uchun 20 minut vaqt beriladi.

Bosqichli nazorat savollari fizika fanidan 6,7—sinflar bo‘yicha optimallashtirilgan DTS va o„quv dаsturlаri аsоsidа tuzilgаn.

Hаr bir biletda 3 tadan topshiriq berilgan bo„lib, 2 tа nаzаriy, 1 tа masala yoki laboratoriya ishi beri^i.

Birinchi nazariy savol yordamida 6-sinfda, ikkinchi nazariy savol 7-sinfda olgan bilimlarini, 3-topshiriq orqali esa 6,7—sinflarda egallagan ko‘nikma va mаlаkаlаrini аniqlаydi.

Bоsqichli nаzоrаt isb^im muvaffаqiyatli tоpshirish uchun o„quvchi 6,7- sinflаr bo‘yichа fizikа fаnidаn DTS vа o„quv dаsturidа belgilаngаn bilim, ^т^а vа mаlаkаlаrni to„liq egаllаshlаri lоzim.


12

№	Baholash mezoni	Ball
1.	O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа^,nоsini to^ оchib bеrsа, u^mi hisоblаsh fоrmulаlаrini, birliklаrini to„g„ri kеltirib chiqаrgan bo„lsa;	5 ball
2.	O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа^,nоsini to‘k о^Л, аsоsiy tushunchаlаr vа fizik kаttаliklаrni kеltirib chiqаrishda ju’ziy хаtоliklаrgа yo„l qo‘ysа;	4 ball
3.	O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа^,nоsini оchib bеrib, fоrmulаlаrni, birliklarini keltirib chiqarishda хаtоliklаrgа yo„l qo‘ysа;	3 ball
4.	O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа^,nоsini qisman оchib bеrib, kеltirilgаn formulalarda, birliklarda хаtоliklаrgа yo„l qo‘ysа;	2 ball
5.	O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrni оchib bеrа оlmаsа, bа^,zi formu^^m yozib ko„rsata olsa.	1 ball

Masala yechish bo„yicha baholash mezonlari №	Baholash mezoni	Ball
1.	O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini to„la ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani to„g„ri yechsa, masala uchun chizma shart bo„lib, chizmalar to„g„ri chizilgan bo„lsa, fizik kattaliklar va ularning birliklarini to„g„ri keltirib chiqargan bo„lsa;	5 ball
2.	O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini to„la ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani to„g„ri yechsa, fizik kattaliklarning birliklarini to„g„ri keltirib chiqargan bo„lsa, masala uchun chizma shart bo„lib, chizmani chizishda juz’iy kamchilikka yo„l qo„ysa;	4 ball
3.	O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani yechishda xatolikka yo„l qo„ysa, masala uchun shart bo„lgan chizma noto„g„ri chizilgan, fizik kattaliklarni belgilashda xatoliklarga yo„l qo„ysa;	3 ball
4.	O„quvchi masalani yechish uchun fizik kattaliklarni, formulani yozgan, masalani yechishga harakat qilgan, lekin fizik kattaliklar	2 ball

13

	birligi umuman keltirib chiqarilmagan bo„lsa;
5.	O„quvchi masala shartida berilgan fizik kattaliklarni yozgan, masalani umuman yechmagan bo„lsa.	1 ball

Laboratoriya ishini baholash mezonlari №	Baholash mezoni	Ball
1.	Tаjribа vа o^^sh ishlаri tеgisЫi kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik tехnikаsiga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jitozterdan mustаqil foydalana olsa, tаjribа m^larming absolut, nisbiy xatoliklarini to„g„ri hisoblay olsa va jadval asosida хulоsаni to„g„ri chiqargan bo„lsa;	5 ball
2.	Tаjribа vа o^^sh ishlаri tеgisЫi kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik qoidalariga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil foydalana olsa, tаjribа nаtijаlarining absolut, nisbiy xatoliklarini to„g„ri hisoblay olsa va jadval asosida хulоsаni to„g„ri chiqarishda ju’ziy kamchilikka yo„l qo„ygan bo„lsa;	4 ball
3.	Tаjribа vа o^^sh ishlаri tеgisЫi kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik qoidalariga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil foydalana olsa, tаjribа nаtijаlarining absolut, nisbiy xatoliklarini hisoblashda va jadval asosida хulоsаni to„g„ri chiqarishda kamchiliklarga yo„l qo„ygan bo„lsa;	3 ball
4.	Tаjribа vа o^^sh ishlаri tеgisЫi kеtmа-kеtlikda xаvfsizlik qoidalariga riоya qilib bаjаrilmasа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil foydalana оlmasа, tаjribа nаtijаsini оlishdа хаtоlikkа yo„l qo‘ysа vа хulоsаlаrni yozishda xatolikka yo„l qo„ygan bo„lsa;	2 ball
5.	Tаjribа vа o‘lchаsh isЫаrida tеgisЫi kеtmа-kеtlikkа riоya qilinшаsа, tаjribа bajarishga harakat qilinsa, lekin m^si хаtо bo^.	1 ball

1. 
   BILET__Qattiq_jism,_suyuqlik_va_gazlarning_molekular_tuzilishini_misollar_yordamida_tushuntiring.___14'>BILET
   

1. 
   Mоddа tuzilishi hаqidа Demokrit vа vаtаndоsЫаrimiz Аl-Хоrаzmiy, Beruniy vа Ibn Sinо tа^,limоtlаrini tushuntiring.
   
2. 
   Markazga intilma va qochma kuchlar nima va qanday formulada ifodalanadi? Ulardan turmushda foydalanishga misollar keltiring.
   
3. 
   500 m chuqurlikdan 10 kW quvvatli nasos yordamida neft tortib olinyapti Agar ish vaqtining 1 minutida yer sirtiga 96 kg neft olinsa, nasosning FIK (%)ni toping.
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Qattiq jism, suyuqlik va gazlarning molekular tuzilishini misollar yordamida tushuntiring.
   

14

2. 
   Kuch impulsini tajribalar yordamida, jism impulsini misollar orqali tushuntirib, ularni ifodalovchi formulalarni ayting. Impulsning sаqlаnish qоnuni va uning qo„llanilishiga misollar keltiring.
   
3. 
   Massasi 5 kg bo„lgan yukni tik ko„tarishda 6 m yo„lda 450 J ish bajarilgan. Yuk qanday tezlanish bilan ko„tarilgan?
   

3. 
   BILET
   

1. 
   Pаskаl qоnunini ta’riflab bering. Gidravlik press yordamida Pаskаl qоnunining texnikada qo„llanishini tushuntiring.
   
2. 
   Skalyar va vektor kattaliklarni ayting va ularning ustida amallarni (qo„shish, ayirish, bo„lish, ko„paytirish ) tushuntiring.
   

Л

3. 
   Ko„ndalang kesimi 1 mm bo„lgan mis simning massasi 17,8 kg, zichligi
   

-5

8,9 g/sm bo„lsa, uzunligi necha metr bo„ladi?

4. 
   BILET
   

1. 
   Temperаturа nima va uni qanday asbobda o‘lchаsh mumkin? Qanday termometr turlari mavjud?
   
2. 
   Yerning tоrtishish kuchi tа’siridа gorizontal otilgan jismlаrning hаrаkаtini tahlil qiling. Birinchi kоsmik tezlik nima va uning son qiymatini ayting.
   
3. 
   Poyezd yo„lning birinchi yarimini ikkinchi yarimiga qaraganda 2 marta katta tezlik bilan bosib o„tdi. Uning butun yo„l davomidagi o„rtacha tezligi 54 km/soat bo„lsa, yo„lning birinchi yarimidagi tezligi qanday bo„lgan?
   

5. 
   BILET
   

1. 
   Araimed qоnuni va uning qo„llanilishini tushuntiring. Jismlarning suzish shartlarini aytib bering.
   
2. 
   Aylanma tekis harakatda tezlik va tezlanishning yo„nalishini tushuntiring. Markazga intilma tezlanish formulasi qanday ifodalanadi?
   
3. 
   Boshlang„ich tezliksiz tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jism harakatining
   

1. 
   sekundida 3 m yo„l bossa, u harakatining 2-sekundida necha metr yo„l o„tadi?
   

6. 
   BILET
   

1. 
   Issiqlikni hosil qiluvchi mаnbаlаrga nimalar kiradi. Jismlаrning issiqlikdаn kengаyishini hayotiy misollar yordamida tushuntiring.
   
2. 
   Energiyaning аylаnishi vа sаqlаnishini misollar yordamida tushuntiring.
   

Л

3. 
   Vertolyot 0,2 m/s tezlanish bilan vertikal ravishda pastga tusha boshladi. Vertolyot parragi qanotining uzunligi 5 m. Parrak aylanayotganda , qanotning eng
   

-5

chekka nuqtalari 3,14^10 m/s tezlikda harakatlanadi. Vertolyotning 40 m pastga tushishi davomida parrak necha marta aylanadi?

7. 
   BILET
   

15

1. 
   Yassi ko„zgu nima? Botiq va qavariq ko„zgularda tasvir qanday hosil bo„ladi? Ulardan kundalik turmushda va texnikada foydalanishga misollar ayting.
   
2. 
   Quvvat va uning birliklari haqida ayting. Quvvat, kuch va tezlik orasidagi munosabatni tushuntiring.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Dinamometr yordamida kuchlarni o„lchash.
   

8. 
   BILET
   

1. 
   Kuch elkasi deb nimaga aytiladi? Kuch mоmenti qanday formula bilan ifodalanadi? Richаgdan turmushda va texnikada qo„llanilishiga misollar keltiring .
   
2. 
   Tekis o‘zgаruvchаn hаrаkаt, tezlanish va uning birliklari, bоsib o‘tilgаn yo„l grafikda qanday ifodalanadi?
   
3. 
   Sportchi muzda konkida uchmoqda. Konkining uzunligi 30 sm, eni 5 mm. Sportchining massasi esa 45 kg bo„lsa, konkichining muzga beradigan bosimini (Pa) toping. g =10m/s².
   

9. 
   BILET
   

1. 
   Linzа va uning turlari haqida ma’lumot bering. Linzalardan qayerlarda foydalanishni misollar yordamida tushuntiring.
   
2. 
   Mexanik va kinetik energiya deb nimaga aytiladi? Kinetik energiyani misollar yordamida tushuntiring.
   
3. 
   Ko„ndalang kesim yuzi 1 шш va uzunligi 12 m bo„lgan po„lat simga 6 kg massali yuk osilgan. Bunda simda qanday mexanik kuchlanish yuzaga keladi?
   

10. 
    BILET
    

1.0ddiy meхаnizmlаrning (btok, qiya tekislik, vint, pоnа, chig„iriq ) turmushda va texnikada qo„llanilishini misollar yordamida tushuntiring.

2. 
   Sirpanish, dumalanish ishqalanish deb nimaga aytiladi? Ishqalanishning foydali va zararli tomonlarini misollar yordamida tushuntiring va formulasini yozing.
   
3. 
   Qandaydir sayyora uchun erkin tushish tezlanishi g = 12 m/s , birinchi kosmik tezlik 6 km/s. Sayyoraning R radiusini toping.
   

11. 
    BILET
    

1. 
   J^m^ming meхаnik hаrаkаti. Moddiy nuqta deganda nima tushuniladi? Trаyektоriya, yo„l va ko„chishni misollar bilan tushuntiring. Qachon jism ilgarilanma harakatni sodir qiladi?
   
2. 
   Nyutonning uchinchi qоnuni qanday ta’riflanadi va ifodalanadi? Nyutonning uchinchi qоnuni aks ta’sir qonuni ekanligini isbotlang.
   

16

3. 
   Biror balandlikdan gorizontal 20 m/s boshlang„ich tezlik bilan otilgan jism 8 sekunddan so„ng yerga urildi. Jismning uchish uzoqligini va qanday balandlikdan otilganini aniqlang?
   

12. 
    BILET
    

1. 
   Zichlik vа uning birliklаrini ayting. Qattiq jism va suyuqlik zichligini hisoblash usullarini tushuntiring.
   
2. 
   Mexanik hаrаkаt deb nimaga aytiladi? Siz avtobusda ketmoqdasiz, harakatning nisbiyligi haqida tushunturing. Bu misol orqali sanoq jism va sanoq sistemasini ko„rsating. Fаzоning chegarasizligi, uch o„lchamligi, vаqtning uzluksizligi, bir o„lchamligini tushuntiring.
   

Л

3. 
   Gidravlik mashinaning yuzi 25 sm bo„lgan kichik porshenga 300 N kuch
   

Л

ta’sir qilmoqda .Yuzi 100 sm bo„lgan porshenga qanday kuch ta’sir qilmoqda?

13. 
    BILET
    

1. 
   Yorug„likning tezligini birinchi bo„lib kim aniqlagan? Yorug„likning qаytishi vа sinishini misollar yordamida tushuntiring.
   
2. 
   Kinemаtikаning аsоsiy ^hunch^m (mоddiy nuqtа, trаyektоriya, yo„l vа ko„chish, ilgаrilаnmа hаrаkаt) ni misollar yordamida tushuntiring.
   
3. 
   Velosipedchi A punktdan 18 km uzoqlashgach , velosipedchinikidan 10 marta katta tezlik bilan mototsiklchi yo„lga chiqdi. Agar ular B punktga bir paytda kirib borgan bo„lsalar, punktlar orasidagi masofa qanday?
   

14. 
    BILET
    

1. 
   Tоvush mаnbаlаri va qabul qilgichlarni misollar yordamida tushuntiring. Infratovush va ultratovush haqida ayting.
   
2. 
   Jismlarning erkin tushishi deb nimaga aytiladi? Erkin tushish tezlanishi son qiymatini ayting. Erkin tushishga oid qanday formulalarni bilasiz?
   

Л

3. 
   6 t massali bo„sh yuk avtomobili 0,3 m/s tezlanish bilan harakatlana boshladi.
   

Л

Agar o„sha tortish kuchida u joyidan 0,2 m/s tezlanish bilan qo„zg„alsa, u qanday massali yuk olgan?

15-BILET

1. 
   Yorug„likning to„g„ri chiziq bo„ylab tarqalishini qanday hodisalar isbotlaydi. Soya va yarim soya nima?
   
2. 
   Jismning inertligi deb nimaga aytiladi? Jismning massasi nima va u qanday belgilanadi. Massani qanday asboblarda o„lchash mumkin?
   
3. 
   Radiusi 20 sm bo„lgan g„ildirakning o„qi 3 m/s chiziqli tezlik bilan harakatlanadi. G„ildirakning burchak tezligini toping? (1rad/s)