O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy viloyati xalq ta’limi boshqarmasi

Yozgi mavsum bilan bog’liq marosimlar folklori

Yozgi mavsum bilan bog’liq marosimlar folkloridan shamol to’xatish bilan bog’liq ayrim janrlar saqlanib qolgan bo’lib , “Choy Momo ” marosimida ijro etiladigan qo’shiqlardan iborat.

O’tmishda ajdodlarimiz shamolga g’ayri tabiiy kuch- qudratga ega bo’lgan jonli mavjudod sifatida munosabatda bo’lganlar . “ Choy Momo ” marosimi ana shunday qarashlar samarasida vujudga kelgan . “ Choy Momo ” marosimi surunkali davom etgan qattiq shamollarni to’xtatish maqsadida o’tkazilgan . Marosim atamasi shamol ma’nosini anglatuvchi “ Chuy ” so’zidan olingan .

Qadimgi turkiy xalqlarda shamol homiysi keksa ayol sifatida tasavvur qilingan va keyinchalik shamol ona ma’nosini ifodalash uchun “Choy ” so’ziga “ Momo ” so’zi qo’shilgan .

Ma’lumki , yozda mevalar g’arq pishgan , boshoqli ekinlar yetilgan mahalda surunkali qattiq shamol bo’lsa , yetilgan hosil nobud bo’lgan . Mana shunday vaqtda tabiat kuchlari oldida o’larini ojiz sezgan ota- bobolarimiz “ Choy Momo ” marosimini o’tkzganlar . “ Choy Momo ” marosimida ikkita kampir eski ust –bosh kiyib , yuzlariga qorakuya surtib qo’llariga hassa ushlab , bittadan yog’och ot qilib minib, “ Choy Momo ” qo’shig’ini aytib , qishloq ko’chalarida yurishgan .

Choy , choy , choy momo , Choy momosi o’libdi . O’g’li yetim qolibdi , Bosa – bosa beringlar , Bosilib qolsin bu shamol . Uga – uga beringlar , Ugilib qolsin bu shamol . Oblo - hu , oblo - hu …

Ularning orqasidan boshlarida qizil sholcha yopingan beshta bo’yiga yetgan qizlar qo’shiqqa jo’r bo’lishgan va ular marosim tugamagunga qadar boshlariga yopilgan sholchani olmasliklari yoki yuzlarini ochmasliklari shart bo’lgan . Ulardan keyin eshak mingan 7 - 8 yoshli bola xonadonlardan berilgan xayr sadaqalarni xurjunga solib borgan . Eshakda uqlog’ , keli sopi va supurgi birga qo’shib bog’langan bo’lgan . Shu tariqa marosim ishtirokchilari “ Choy Momo ” qo’shig’ini kuylab , barcha ko’chalarni aylanib chiqishgan . Marosim so’ngida yig’ilgan xayr – sadaqalar hisobiga barchaga “ Shamol momo ” haqqiga deb xayri xudoyi qilishgan .