O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi vazirligi Navoiy Davlat pedagogika instituti



Download 184,5 Kb.
Sana21.05.2017
Hajmi184,5 Kb.
#9393
O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi vazirligi

Navoiy Davlat pedagogika instituti

Pedagogika fakulteti

Tasviriy san`at va muhandislik grafikasi kafedrasi

Tasviriy san`at va muhandislik grafikasi ta`lim yo`nalishi

3-kurs T2 guruh talabasi Tosheva Nodiraning

O`quvchilar bilam va malakalarini nazorat qilish va baholashning mohiyati mavzusidagi




Ilmiy rahbar: Raximov O.D.


Navoiy – 2011

« T A S D I Q L A Y M A N «

Kafedra mudiri _____________

«____» _____________ 20__ y.

K U R S ( i s h i ) L O Y I H A S I

________________________________________________________ fan bo`yicha

Guruh __________________ talaba _____________________________________

Rahbar ____________________________________________________________


T O P S H I R I Q

  1. Ishlanadigan loyiha mavzusi ______________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________




  1. Boshlang`ich ma`lumotlar ________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________




  1. Qo`llanmalar ___________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________




  1. Chizmali qismning tuzilishi ________________________________________ 1. ____________________________________________________________ 2. ____________________________________________________________ 3. ____________________________________________________________ 4. ____________________________________________________________




  1. Yozma qismining tuzilishi ________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________




  1. Qo`shimcha vazifa va ko`rsatmalar __________________________________




  1. Kurs (ishi) loyihasini bajarish rejasi



Rahbar ______________________________ ____________
TASVIRIY SAN`AT VA MUHANDISLIK GRAFIKASI KAFEDRASI
T A Q R I Z I
__________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kurs ishining yakuniy natijalari


Uslubiy qism

Ko`rgazmali qurollar

Adabiyotlar

Rasmiylashtirish

Himoyachi

Jami ball























































Rahbar ________________________________ ____________


NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

PEDAGOGIKA FAKULTETI

Tasviriy san`at va muhandislik grafikasi kafedrasining

20__–yil ____________dagi ___–sonli yig`lish qaroridan
K O` C H I R M A
Qatnashdilar: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

K U N T A R T I B I

2009–2010–o`quv yilida ________________________________________fakulteti

______________________________________________ ta`lim yo`nalishi talabasi ______________________________________________________________ ning

kurs ishi mavzusini tasdiqlash to`g`risida



E S H I T I L D I :
Kafedra mudiri: katta o`qituvchi. S.A. Shovdirov so`zga chiqib kafedra a`zolarini kurs ishi mavzusi bilan tanishtirdi va mavzuning dolzarbligi bugungi kundagi ahamiyatini nazarda tutib:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________nomli kurs ishining mavzusi qilib tasdiqlansin.




Ilmiy rahbar etib ____________________________________ belgilansin.

Kafedra mudiri: katta o`qituvchi. S.A. Shovdirov
NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

PEDAGOGIKA FAKULTETI

Tasviriy san`at va muhandislik grafikasi kafedrasining

20__–yil ____________dagi ___–sonli majlis qaroridan
K O` C H I R M A
Qatnashdilar: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
K U N T A R T I B I

3–kurs talabalarining kurs ishi muhokamasi.


E S H I T I L D I :

Kafedra mudiri: katta o`qituvchi S.A. Shovdirov so`zga chiqib, kafedra a`zolarining qalamtasvir rangtasvir va tasviriy san`at o`qitish metodikasi hamda muhandislik grafikasini o`qitish metodikasi fani bo`yicha tayyorlagan kurs ishi haqida to`xtalib, ishning to`liq talab asosida tayyorlanganligini, kurs ishining xulosasi, zaruriy hujjatlari rasmiylashtirilganligini ta`kidlab o`tdi.


Shundan so`ng talaba: ________________________________________
O`z mavzusi bo`yicha uning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, olib borilgan uslubiy ishlarning natijalari haqida o`zining xulosa va tavsiyalarini bayon etdi.

Kurs ishining mavzusi yuzasidan berilgan savollarga to`liq javob qaytardi.


MAJLIS QAROR QILDI:

  1. Talaba: __________________________________________________ ning _____________________________________________________________ mavzusidagi kurs ishi tugallangan ish deb hisoblansin.




  1. Kurs ish himoyaga tavsiya etilsin.


Kafedra mudiri: katta o`qituvchi S.A. Shovdirov
MUNDARIJA


KIRISH…………………………………………………………………




I-BOB. I- BOB. TALABALAR BILIMLARINI REYTINGNAZORATI.……………………………………………..……..




1.1.

O’quvchilarning tasviriy san`atdan bilim va malakalarni nazorat qilish turlari………………..……………………………………..…..




1.2.

O’quvchilarni tasviriy san`atdan va malakalarga qo’yiladigan minemal talablar…………………….………………………………...




II-BOB. O’QUVCHILAR FAOLIYATINI NAZORAT QILISH…….……….………………………………………………..




2.1.

Talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning tarbiyaviy ahamiyati. …………….……………………………….…………….




2.2.

O’quvchilarni tasviriy san`atdan bilim va malakalarni baholash mezonlari……………………………………………………..………







Xulosa…………………………………………………………………







Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……….…………………………...






KIRISH.

O`zbеkiston Rеspublikasining “Ta’lim to`g`risida” gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” yuksak umumiy madaniyatga, kasb-hunar ko`nikmalariga, ijodiy va ijtimoiy faollikka, mantiqiy mushohada qilish hamda ijtimoiy hayotdagi muammolarning oqilona еchimlarini topish mahoratiga ega bo`lgan, istiqbol vazifalarini odilona baholay oladigan kadrlar yangi avlodini shakllantirish, shuningdеk, har tomonlama barkamol, ta’lim va kasb-hunar dasturlarini ongli ravishda mukammal o`zlashtirgan, mas’uliyatli fuqarolarni tarbiyalashni nazarda tutgan pеdagogik g`oyani ilgari suradi.

Istiqlol tufayli o`zining mustaqil taraqqiyot yo`lidan borayotgan jamiyatimiz kun sayin dеmokratlashib, davlat, jamiyat va shaxs munosabatlari tobora ko`proq mantiqiy mushohada qilish tamoyillariga asoslanmoqda. Ta’lim tizimi oldidagi davlat buyurtmasi O`zbеkiston Rеspublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning asosiy g`oyalarida o`z aksini topgan. Shu jihatdan olganda, umumiy o`rta ta’lim maktablarida gеomеtriyani o`qitishni modеrnizatsiyalash o`zining ko`p qirrali maqsad-vazifasi bilan ajralib turadi va ta’lim tizimi oldiga bir qator aksiomatik vazifalarni ko`ndalang qilib quyadi.

Jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida barkamol insonni tarbiyalash eng asosiy, kеchiktirib bo`lmaydigan muhim vazifalardan biridir. Prеzidеntimiz Islom Karimov ta’kidlaganidеk: “Sog`lom avlodni tarbiyalash buyuk davlat poydеvorini, faravon hayot asosini qurish dеganidir”. Shu jihatdan olganda, mamlakatimizda sog`lom avlod dasturi harakatining kеng tus olgani, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida ta’lim-tarbiya tizimining tubdan isloh etilayotgani ham ana shu ulug`vor vazifani amalga oshirish yo`lidagi muhim qadamdir.

O`zbеkiston Rеspublikasi mustaqil Davlat suvеrеnligini qo`lga kiritgan birinchi kunlaridanoq uzluksiz ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan kеng islohotlar milliy ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirishga, zamon talablari bilan uyg`unlashtirilgan, jahon andozalari darajasiga mos “milliy modеlni” hayotga tadbiq qilishga qaratildi. Jamiyatimizdagi fuqarolar tafakkurini yangilash, milliy o`zlikni anglash, milliy va umumbashariy qadriyatlarni o`zlashtirish orqali, o`quvchilarning istе’dodlari, qobiliyatlarini tadqiq etish, estеtik tafakkurini shakllantirish va rivojlantirish davlat umummilliy siyosati darajasidagi masalalardan biri sifatida bеlgilab bеrilishi yosh avlodni har tomonlama kamol toptirish uchun ta’lim-tarbiyaning barcha sohalarida, ularning omillari va vositalarini ishga solishni taqozo etmoqda.

O’qitish metodikasi deganda ta`lim va tarbiyani maqsadga muvofiq amalga oshirishning eng samarali yo’l va uslublar yig’indisi tushuniladi. Mashg’ulotni metodik jihatdan to’g’ri tashkil etish esa o’qituvchining o’z oldiga qo’ygan maqsadiga ham bog’liq. Shu bilan birga qisqa va oddiy yo’llar bilan, oddiydan – murakkabga borish prinsipida ma`lum ketma–ketlikda erishish nazarda tutiladi. Boshqacharoq qilib aytganda, o’qitish metodikasi to’g’ri tanlanganda o’quvchilar ko’zda tutilgan o’quv materialini puxta o’zlashtiradilar va ularda o’zlashtirish darajasi bir qator yuqori bo’ladi.



Metodika so’zining o’zi ikki xil bo’ladi: ular umumiy va xususiy metodika hisoblanadi.

Umumiy metodika maktabda olib boriladigan barcha ta`lim –tarbiya ishlariga, xususiy metodika esa u yoki bu o’quv predmetiga nisbatan qo’llaniladi. Metodika, ko’pinch pedagogika, psixologiya va san`atshunoslik, estetika sohasidagi nazariy xulosalarga tayanib ish ko’radi.

Pedagogik nazariyada uch xil metod bo’lib, asosan nutqiy, namoyish etish va amaliy ishdan iboratdir. Bu metodlar o’z o’rnida mayda metodlarga bo’linadi. Masaalan, nutqiy metod hikoya qilish, tushuntirish, suhbat, kitob bilan ishlash va boshqalar shu kabi metodlardan tashkil topadi.

Ko’rgazmali metod esa kuzatish namoyish etish kabilardan, amaliy ish esa mashq, rasm ishlash, ijodiy ish, o’yin kabi metodlarga bo’linadi.

O’qituvchilar faoliyatida “uslub” degan so’z ham ishlatiladi. “O’qitish uslubi” deb biz o’qitish metodlarining ayrim qirralarini tushunamiz. “O’qitish uslublaridan” o’qitish metodi tashkil topadi.

Masalan , “namoyish etish” metodi asosida o’qituvchi mashg’ulot o’tkazganda, u ekranga san`at asarining tasvirini texnika vositasi orqali tushiradi. Bu jarayonda oqituvchi suratdagi biron shaklni yirik qilib ko’rsatishi usul hisoblanadi. Shu o’rinda ekrandagi surat tasviri yuzasidan savol-javob o’tkazilganda ham bu yuqoridagi usulning davomi hisoblanadi.

O’qituvchi o’qitish metodlariga asoslanib ish yuritganda u rangshunoslik, perspektiva, yorug’soya, kompozitsiya qonunlari va ularning xususiyatlaridan kelib chiqadi. Shuni hisobga olish lozimki, tasviriy san`atning u yoki bu turininig nazariy asoslarini o’rgatganda yoki tasviriy san`atning u yoki bu faoliyat turini o’qitganda o’qituvchi bir xil metodlardan foydalanishi mumkin emas.

O’qitish metodikasining tarixi juda uzoqlarga ya`ni kishilar qachon bir-biriga rasm chizishni o’rgata boshlagan paytlariga borib taqaladi. U kishilik jamiyatining taraqqiyoti davrida takomillashib brogan, davr o’tishi bilan o’qituvchilar, olimlar uning yangidan-yangi qirralarini ochganlar va mutaxasislar orasida tarqalgan.

Shuni ham qayd qilish lozimki, shakllangan har bir metod shaklan bir xil bo’lsa-da, uni bir o’qituvchi, ikkinchi o’qituvchidan o’rganib, shundayligicha qullayvermaydi. Uni har bir o’qituvchi o’z maktabidagi moddiy-texnikaviy shart-sharoitlar, bolalarning bilim va malakalarining saviyasi, dars mavzusi uning o’ziga xos xususiyatlari va boshqa o’qituvchi qo’llayotgan va yaxshi samara berayotgan bir metod boshqa o’qituvchi faoliyatida yaxshi samara bermasligi ham mumkin.

Shuning uchun qo’llashga mo’ljallangan har bir metod pedagogic faoliyat davomida tajriba sinovdan o’tkazilishi maqsadga muvofiqdir. Sinov bir marta emas, bir necha marta o’tkazilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Chunki bir sinfga mo’ljallangan bir metodika boshqa vaqtda yuqorida qayd qilinganidek, sharoitga qarab boshqa sinfda boshqacha natija berishi mumkin. Tanlangan va qo’llanib kelinayotgan har bir metod shaklan o’zgarmay qolsa ham, mazmunan o’zgarishi ham mumkin. O’qituvchining to’xtovsiz izlanishlari, tajribalari asosida uning yangidan-yangi qirralari ochilaveradi. Mutaxasislar orasida tasviriy san`atni o’qitish metodlariga turlicha qarashlar mavjud. Bir guruh mutaxasislar o’qitish metodlari yagona tizim, yagona talablarga javob berishi lozim deb hisoblaydilar. Ularning fikrlariga qaraganda, har bir metod jamiyat taraqqiyoti davomida shakllanib bo’lgan, uni o’zgartirmasdan shundayligicha qo’llash lozim. Boshqa guruh mutaxasislarining fikrlariga qaraganda o’qitish metodining asosini har bir o’qituvchining shaxsiy ish tajribasi tashkil etishi kerak. Bizningcha masalaga bunday yondoshish to’g’ri emas. Ta`lim-tarbiya sohasida o’qitish metodlari qotib qolmaydi, u doimo taraqqiy etadi. Bunda o’qituvchining tajribasi albatta, katta rol o’ynaydi. Shunday ekan, pedagogic amaliyotda sinfdagi shart-sharoitlarni hisobga olib, shakllangan metodika asosida ham o’qituvchining shaxsiy tajribasi asosida ham foydalanaverish lozim.

O’qituvchi o’qitish metodikasini ish jarayonida o’z-o’zidan egallayvermaydi. U ish jarayonida izlanish, sinov ishlarini o’tkazish, ko’p adabiyotlar o’qishi, ilg’or tajribalarni o’rganishi hamda ulardan tegishli xulosalar chiqarishi asosida paydo bo’ladi. Shuningdek, u jamiyat taraqqiyoti davomida shakllangan o’qitish metodlarini tanqidiy nuqtai nazardan taxlil etishi va uni zamon ruhiga moslashtirgan holda qayta ishlashi asosida namayon bo’ladi.

Maktabda tasviriy san`at mashg`ulotlarining samaradorligini ko`p jihatdan o`quvchilar faoliyatini nazorat qilish hamda ularning ish natijalarini baholashga bog`liq . U o`z o`rnida birinchidan , o`qutuvchi faoliyatini faollashtirishga, ikkinchidan bolalar tomonidan DTS materiallarini puxta o`zlashtirishga yordam beradi. Shuningdek, u bolalarning fanga bo`lgan qiziqishini oshirishga, ularning faoliyatlaridagi yutuq, kamchilik va nuqsonllarni aniqlashga ham samarali ta`sir ko`rsatadi. Oqibatda bolalarning tasviriy ishlari faollashdi.

Darsda o`quvchilarning tasviriy san`atga bo`lgan qiziqishining qo`llab –quvvatlanishi, past o`zlashtiruvchi bolalarning kamchiliklarini ko`rsatish va ularni tushuntirish , ularga yordam berish samaralidir. Lekin past o`zlashtiruvchi o`quvchilarga past baholar quyish har doim ham yaxshi natijalar berevermasligini unutmaslik kerak. Baho bolalarning harakteri , ularning ruhiy jihatlari hisobga olinmasa , o`quvchilarning tasviriy va ijodiy faoliyatlari, qiziqishlari butunlay so`nishi mumkin.

Tasviriy san`atdan o`quvchilar faoliyatini o`z vqtida va muntazam nazorat qilib turish va baholash nihoyatda muhimdir. Chunki o`qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarishga bolalar ancha vaqt va kuch sarflaydilar, ularni talablar darajasida va imkoniyatlariga yarasha bajarishga harakat qiladilar. Ular o`qituvchilarga yoqishni, yuqori baho olishni hoxlaydilar, topshiriq yuzasidan ko`p bilimlarga ega ekanliklarini ko`rsatmoqchi va maqtanmoqchi bo`ladilar. Bu kunni ular orziqib kutadilar. O`qtuvchi esa topshiriq berib, uni nazorat qilmasa, bolalarning topshiriqlarini bajarishga bo`lgan ixloslari asta- sekin qaytadi. Bora-bora ulartopshiriqlarni butunlay bajarmay qo’yadilar. Shunday ekan, O`qituvchi topshiriqlarni o’z vaqtida tekshirishi va uni sinf jurnalida qayt qilib turish lozim.

XVII-XIX asrlarda umumiy o’rta ta`lim maktablarida tasviriy san`atni o’qitish metodlarini takomillashtirishda chet el pedagoglaridan Jon Lokk, Jan Jak Russo, Iogani Genrix Pestalossi, Petr Shmedt, A. Sapojnikov, G. Gippius, N. Kramskoyla kata hissa qo’shgan bo’lsalar, XX asrda rud pedagog olimlaridan E.S. Kondaxchan, G.V.Lubinskaya, N.N.Rostavsev, V.S.Kuzen, O’zbekistonda tasviriy san`atni o’qitish metodikasini oyoqqa turg’izgan rassom pedagoglardan M. Nabiyev, B. Oripov, Q.Qosimov, B. Azimovlarning xizmatlari juda katta bo’ldi.



Kurs ishining maqsadi

Mеn o`z kurs ishimda o`quvchilar bilam va malakalarini nazorat qilish va baholashning mohiyati haqida umumiy tushuncha bеrishni va o`quvchilarni tasviriy san`atga qiziqtirish usullarini o`rganishni o`z oldimga maqasad qilib qo`yaman.



Kurs ishining vazifasi:

– Tasviriy san`at haqida bilimimni rivojlantirish.



Kurs ishi tuzilishi: kirish, ikki bob, xulosa foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat bo`lib, jami 29 sahifani tashkil etadi.


I- BOB. TALABALAR BILIMLARINI REYTING NAZORATI

Mutaxassis tayyorlashda talabalarning bilim, Ko`nikma va malakalarini shakllanish jarayonini nizorat qilish muhimdir. To`g`ri tashkil etilgan nazariy talablarni, olinayotgan bilimlarni yanada chuqurlashtirish va eng asosiysi ularning shaxsiy xususiyatlarini rivojlantirish uchun turli vositalarni tanlash imkonini bеradi.

O`quv-tarbiya jarayonida bilim, ko`nikma va malakalar shakllanganligini nazorat qilish muhim o`rin egallaydi. Xususan, nazorat quyidagi funksiyaga ega:

Nazoratning diagnostik funksiyasi. Nazorat natijasi bilim,


ko`nikma va malakalarning shakllanganlik darajasi aniqlanadi.

Nazoratning talabalarda bilim olishga ishtiyoqini o`stirish


funksiyasi. Nazorat jarayonida talabalarning shaxsiy xislatlari shakllantiriladi va eng asosiysi rivojlantiriladi.

Ta'lim funktsiyasi. Nazoratning tarbiyaviy funktsiyasi. Nazoratning baholash funktsiyasi.

Nazoratni talabalarda bilimga qiziqishini uyg`otish, jonli fikrlashga urgatuvchilik funktsiyasi. Nazorat joriy, oraliq, yakuniy kabi 3 ta turga ega.

Nazorat turli tеstlar, yozma ishlar va og`zaki savol-javoblar orqali amalga oshiriladi. Pеdagog olimlar I.Tursunov va U. Kishonaliеvlarning ma'lumotlariga qaraganda tеstlar orqali Quyidagi imkoniyatlar yaratiladi:

talabalar nazariy va amaliy bilimlarining darajasini ob'еktiv sharoitda aniqlash imkonini bеradi;

bir vaqtning uzida bir guruh yoki kup sonli talabalar bilimini nazorat qilish mumkin;

hamma talabalarga bir xil qiyinchilikdagi savollar bеrilib, hammasiga bir xil sharoit yaratiladi;

tеst natijalarini o`qituvchi tomonidan tеzlikda tеkshirish


mumkin;

turli guruh talabalari bilimini solishtirish, qo`llanilayot-


gan mеtodni samaradorligini oshirish mumkin;

ta'lim jarayonining kamchiliklarini aniqlash mumkin.


Tеst atamasi inglizcha-sinov, tеkshirish, tadqiqot ma'nola rini bildirib

«Sinalayotgan shaxsning psixofiziologik va shaxsiy xususiyatlarini, shuningdеk, intеllеktual rivoji, qobiliyati va malakasini tеkshirishda qo`llaniladigan standart manbaalar» dеmakdir.

1993 yilda oliy ta'lim tizimidagi islohatlarga kеng e'tibor bеrildi. Bu masala O`zbеkistonda alohida yig`inda tahlil etildi, Majlisda O`zbеkiston Prеzidеnti I.A.Karimov kadrlar saviyasi haqida, oliy o`quv yurtlarining ahvoli va ularning ishlab chiqarish korxonalari bilan munosabatlari haqida fikr bildirarkan, tеst tizimining afzalliklari haqida shunday dеgan:

«O`z-o`zlarimizni o`qishga qabul qilishda tеst usulining qo`llanilishi ijobiy qadam bo`ldi. Bu qing`ir ishlarni payini qirqadi, mish-mishlarga chеk qo`yadi, istе'dodli yoshlarni tanlab olish imkonini bеradi. Binobarin, bu ishni takomillashtirib borish kеrak».

Ayrim domlalar imtihon paytida pul olarmish, dеgan xunuk gaplar xam quloqqa chalinib qoladi. Shamol bo`lmasa, daraxtning uchi qimirlamaydi. Ba'zi oliy o`quv yurtlarida nazorat izdan chiqqani, ayrim domlalar pora olgani ham ma'lum. Bu gaplar qabul komissiyasining obruyiga putur еtkazadi. Ular bunday ishlardan forig` bo`lishi kеrak. Aksariyat qabul komissiyalarining tarkibi yillar davomida uzgarmaydi, bir xil odamlar ishlayvеradi. Mеn ularning hmmasi nopok dеmoqchi emasman, balki bir-ikki foizi shundaydir. Uylaymanki, tеst usuli bunday bulmag`ur gaplarga ham chеk quyadi. Qabul imtixonlarini tеst usulida olishga oq fotixa bеrishimiz, bu usulni takomillashtirishimiz darkor.

Darhaqiqat, tеst tizimi juda kup bulmag`ur gaplarga chеk quydi. Vaqt utgani sayin tеst tizimi takomillashib bormoqda va eng asosiysi unga ishonch ortmoqda.

Maktabda tasviriy san`at mashg’ulotlarining samaradorligi ko’p jihatdan o’quvchilar faoliyatini nazorat qilish hisoblanadi va davlat ta`lim standartlari asosida amalgam oshiriladi.U o’z o’rnida birinchidan, oqituvchi faoliyatiga baho berish, ikkinchdan bolalar tomonidan materiallarni o’zlashtirish darajasini aniqlash imkonini beradi. Shuningdek, bolalarni fanga bo’lgan qiziqishini oshirishga, ularning faoliyatlaridagi yutuq, kamchilik va nuqsonlarni aniqlashga yordam beradi. Oqibatda bolalarni o’z tasviriy faoliyatlariga bo’lgan munosabatlari o’zgaradi.

Pedagogika fanida har bir o’quvchining har qanday faoliyatini nazorat qilish, o’z vaqtida baholanib turishi lozimligi qayd qilingan. Ayniqsa, o’quvchilarning tasviriy san`atga bo’lgan qiziqishi qo’llab – quvvatlanishi, past o’zlashtiruvchi bolalarni kamchiliklarini ko’rsatish va ularni tushuntirish samaralidir. Lekin past o’zlashtiruvchi o’quvchilarga past baholar qo’yish ularni kamsitish tavsiya etilmaydi. Ko’pchilik hollarda, masalaga bunday yondashish o’quvchilarni tasviriy va ijodiy faoliyatga qiziqishlarini so’ndiradi. Ayrim hollarda ular tasviriy faoliyatdan butunlay sovib ketishi mumkin.

Tasviriy san`atda o’quvchilar faoliyatini o’z vaqtida muntazam nazorat qilib turish va baholash nihoyatda muhimdir. Chunki, o’qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bolalar ancha vaqt va kuch sarflab bajaradilar, ular talablar darajasiga yetkazishga harakat qiladilar. O’qituvchi toshiriq berib nazorat qilmasa o’quvchilarning berilgan topshiriqni bajarishga bo’lgan ixloslari asta-sekin susayib boradi va topshiriqlarni butunlay bajarmaslik darajasiga ham boradi. Shunday ekan o’qituvchi faqat topshiriqni o’z vaqtida tekshirishi va sinf jurnalida qayd qilib turishi lozim. Topshiriqlarni nazorat qilishning bir necha shaklari mavjud. Ular joriy nazorat, oraliq nazorat va yakuniy nazorat deb yuritiladi.


    1. O’quvchilarning tasviriy san`atdan bilim va malakalarni nazorat qilish turlari.

Topshiriqlarni nazorat qilishning bir qator turlari mavjud. Ular joriy nazorat va yakuniy nazorat deb yuritiladi.

Joriy nazorat (JN) muntazam ravishda xoh u nazariy, xoh amaliy bo’lsin har bir darsda amalgam oshiriladi. U yangi materialarni bayon etish jarayonida, shuningdek, dars oxirida o’tkaziladi. Nzoratning bu turida o’quvchilarning topshiriqni qanday darajada bajarganliklari tekshiriladi va baholanadi. Bunda bolalarning darsdagi faolligi ham hisobga olinadi.

Amaliy ishlarni baholash bevosita bolalar tomonidan bajarilgan rasm, haykallarni, mashq natijalarini tahlil orqali, nazariy bilimlarni baholash esa og’zaki so’roq, test, yozma ishlar, uy vazifalarini tekshirish orqali amalgam oshiriladi.

Joriy nazorat darsning boshlang’ich qismida, avvalgi darsda bolalarga berilgan uy vazifalarini tekshirish maqsadida ham o’tkaziladi.

Bolalarning bilim va malakalarini o’zlashtirilishini nazorat qilish va ob’ektiv baholsh uchun joriy nazorat tez-tez o’tkazilib turishi lozim. Nazorat shunday tashkil etilishi lozimki, chorak davomida hech bo’lmaganda har bir bolada 4-5 ta baho bo’lishi kerak. Shuni ham hisobga olish lozimki, tasviriy san`at darslarini haftasiga bir marotaba va bir soatdan o’tkazilishi har bir bolada baholarning yetarlicha bo’lishiga imkon bermaydi. Eng kichik chorak 6 hafta hisoblansa, chorak oxirida har bir bola haftada bittadan baho olishi kerak bo’ladi. Aks holda chorak oxirida har bir bolada oltitadan baho chiqmaydi. Natijada choraklik baholar ob`ektiv bo’lmaydi.

Amaliy ishlar jarayonida har bir darsda har bir bola faoliyatini nazorat qilish va baholash imkoniyatlari bor. Ularni ma`lum qismini o’qituvchi darsning boshlang’ich qismida, bir qismini dars davomida, qolgan qismini dars oxirida, qolaversa, uy ishlarini yig’ib olib darsdan so’ng tekshirsa ham bo’ladi.

Bolalarning darsagi faoliyatini baholashda faqat ular tomonidan bajarilgan ishlarga emas, ularning topshiriqlarni bajarishga bo’lgan munosabatlari, harakatlari ham hisobgaolinishi lozim. Shuningdek, baho qo’yganda bajarilgan ishga o’quvchini va butun sinfni nima uchun shunday baho qo’yganlidan xabardor etish zarur.

Bolalarning topshiriqlarni bajarishga bo’lgan munosabatlariga qo’yilgan baholar faqat ijobiy emas, salbiy bo’lishi ham mumkin. Shuni ham alohida qayd qilish lozimki, past baholar qo’yganda ularning asoslangan bo’lishligi va u bolalarni tushkunlikka tushurib yuboradigan bo’lmasligi lozim. Bir topshiriqni baholashda bolaning avalgi darslardagi o’zlashtirishlarini ham hisobga olish lozim. Muntazam yaxshi o’zlashtirib kelgan o’quvchining avvalgi muvaffaqiyatlari va harakatlarini hisobga olmasdan, bu galgi qoniqarsiz ishiga yomon baho qo’yib ham bo’lmaydi.

Oraliq nazorat (ON) dasturdagi u yoki bu bo’limning tugashi va chorak davomida bajarilgan ishlarning yakunini nazorat qilish maqsadida o’tkaziladi. Oraliq nazorat ham og’zaki so’rov, test, mashq, tasviriy-ijodiy mustaqil ish, yozma mustaqil ish, uy vazifasi tarzida amalga oshiriladi.

Choraklik baholashda bolalarga faqat chorak davomida qo’yilgan baholarni umumlashtirish bilan chegaralanib qolmasdan, balki, chorak so’ngida bolalarni maxsus tekshiruvdan o’tkazish ham kerak bo’ladi. Bu berilgan topshiriqlar bolalar tomonidan mustaqil ravishda bajariladi va ular tasviriy-ijodiy, mashq, shuningdek, og’zaki so’rov, insho, referat shaklida bo’ladi. Bolalarni qayta tekshiruv topshiriqlari va chorak davomida olgan baho natijalari umumlashtirilib yagona oraliq nazorat baholari qo’yiladi. Yagona oraliq baholarini qo’yishda o’qituvchi bolalarni tasviriy san`atdan darsdan tashqari ishlarni bajarishdagi harakatlari, faolligi va yutuqlarini ham hisobga oladi va o’quvchilarni bu sohada yangi ishlarga ilhomlantiradi, baholarning ob`ektivligini ta`minlaydi.



Yakuniy nazorat (YaN) o’quv yili davomida o’quvchilarning tasviriy faoliyatlarining natijalarini aniqlash va umumlashtirish maqsadida o’tkaziladi. Yakuniy nazoratning bu turida baholar bolalarning choraklar bo’yicha olgan baholari, ularning sinfdan va maktabdan tashqari olib brogan ishlari, ularning bu fanga bo’lgan qiziqishlari, harakatlari asosida qo’yiladi. Shuningdek yil oxirida maxsus nazorat topshiriqlari berilib, ularning natijalari asosida qo’yilgan baholar yakuniy baholar hisobiga qo’shiladi. Maxsus topshiriqlarda ham og’zaki so’rov, mashq, test, yozma mustaqil ijodiy ishlar qo’llaniladi.

Ba`zan shunday bo’ladiki, bolaning o’zlashtirish chorakma-corak yaxshilanib boradi yoki aksincha yomonlashib boradi. Bunday holda o’quvchining so’ngi chorakdagi olgan baholari va qayta tekshiruvdan olgan baholari hal qiluvchi rol o’ynaydi.



Og’zaki so’rov. Nazoratning bu turida o’quvchilarning tasviriy-amaliy, me`morchilik san`atlaridan nazariy bilimlari, maxsus atamalar, rassom haykaltaroshlarning ishlatadigan asosiy ish qurollari va materiallari, tasviriy san`atning turi va janrlari, mashhur rassomlar va ularning asarlari haqidagi tushunchalaring hajmi va darajasi aniqlanadi. Og’zaki so’rov frontal va individual tarzda amalgam oshiriladi hamda u o’quvchilarni tez-tez nazorat qilish imkonin beradi. Shuningdek og’zaki so’rov o’quvchilarni tasavvuri, tafakkuri, xotirasi va nutqini rivojlantirishga yordam beradi. Nazoratning bu turida hikoya qilish, tavsif berish, sharhlash va boshqa usullardan foydalanish samaralidir.

1. Mashqlar. Nazoratning bu turida o’quvchilarning qalam, muyqalam stek va boshqa ish qurollari, badiiy materiallari bilan ishlash malakalari va ko’nikmalarining darajasi aniqlanadi. Bu ish ko’proq naturaga qarab rasm ishlah va kompozitsiya mashg’ulotlari bilan bog’liq.



2. Tasviriy va ijodiy ishlar. Nazoratning bu turida o’quvchilarning badiiy tafakkuri va qobiliyatlari, rivojlanish darajalari aniqlanadi. Bu ish ko’proq rangtasvir, dekorativ ishlar va haykaltaroshlik kompozitsiyalarni bajarishda qo’llaniladi.

3. Yozma (matnli) mustaqil ish. Mustaqil ishning bu turida o’quvchilar tomonidan olingan bilimlarni qanchalik o’zlashtirilganligi aniqlanadi. U bevosita tasviriy san`atning san`atshunoslik asoslari kursi bilan bog’liq bo’lib, unda oquvchilar chaynvord, krossvordlar yechadilar, viktorina savollariga javob qaytaradilar, tasviriy san`atdan insho va referatlatlat yozadilar.

4. Test sinovlari. Nazoratning bu turida o’quvchilar tomonidan tasviriy san`atning nazariy asoslari, maxsus atamalar, rassom, haykaltaroshlar va ularning asarlari, rassom va haykaltaroshning ish qurollari va ishlatadigan materiallari, rang nomlarini o’zlashtirish darajalari aniqlanadi. Testlardan foydalanish tasviriy san`at darslarining barcha turlari bilan bog’liq holda amalga oshiriladi.

5. Uy vazifasi. Uy vazifasi sinfda o’tilgan mavzu bilan bog’liq bo’lgan ijodiy ishlarni bajarish, naturaga qarab ranglama va qoralamalar ishlash, mashqlarni bajarish, sinfda tugallanmagan ishlarni tugatish, tevarak atrofni kuzatish, sinf ishiga doir adabiyotlar o’qish, muzer va ko’rgazmalarga borish, kelgusi darsga kerakli materiallar to’plash va ish qurollarini tayyorlash.

1.2. O’quvchilarni tasviriy san`atdan va malakalarga qo’yiladigan minemal talablar.

O’quvchilarni egallashlari lozim bo’lgan ko’nikma va malakalar: oddiy qalam, mo’yqalam, stek, qaychi kabi ish qurollari bilan ishlay olishi; to’g’ri, og’ma va egri chiziqlar chizish; oddiy narsalarning shakli, ularni qalam mo’yqalam, stek bilan tasvirlay olish; berilgan o’lchovdagi chiziqni bir nechta teng bo’laklarga bo’lish; akvarel va guash bo’yog’idan, plastilin, loydan to’g’ri foydalanish; asosiy ranglarni aralashtirish orqali hosila ranglarni olish; suvrat va illyustratsiyalarda ifodalangan tabiat hodisalari va qush, hayvon va odamlarning harakatlarini tasvirlay olish; manzara janridagi suratlar haqida elementar fikr yuritish; loy bo’laklarini qo’shib hayvon shaklini hosil qilish; kerakli qog’oz yuzasini tekis ranglash; qog’ozlarni buklash orqali turli xil hayvon va qushlarning tasvirini hosil qilish; tabiatdagi narsalar tuzilishi, shakli, rangi o’lchovlaridagi go’zalliklarni idrok etish; barglar va rangli qog’ozlar bilan applikatsiya usulida tasvir ishlay olish.

O’quvchilar quyidagilarni bilishlari lozim: rangtasvirchi, haykaltarosh, zangori, jigarrang, axromatik va xromatik ranglar; manzara va turmush janrida ijod qiluvchi 3-4 rassomning ismi va familiyasi hamda ularning yaratgan asarlari; o’yinchoq haykal yasovchi 3-4 kulol usta va haykaltaroshlarning ismi va familiyasi hamda ularning asarlari; rasm mazmuni va kompozitsiyaga ko’ra qog’oz o’lchovi va holatini to’g’ri tanlash; odam, hayvon, qushlar, daraxtlarning tuzilishi, umumiy shakli, rangi, o’lchovlari haqida tasavvurga ega bo’lish; gul, barg, meva va sabzavotlarning, shuningdek, badiiy materiallardan applikatsiya ishlarida foydalanish; loy va plastilindan haykal ishlash; yilning turli fasllaridagi turli o’zgarishlarni, ko’rinish va o’zgarishlarni, xususiyatlarini bilish.

O’quvchilarning egallashlari lozim bo’lgan ko’nikma va malakalar: rasmda predmet va o’simliklar, hashorat, qush va hayvonlarning xarakteri jihatlarini baholiqudrat tasvirlash; loydan dekorativ haykal ishlash; tabiiy va badiiy materiallar bilan ishlay olish; belgilangan qog’oz yuzasini tekis bo’yash; tabiat manzaralaridagi go’zallikni his etish va undan zavqlanish; buyoqlarni suvda eritib ayrim ranglarni kerakli och va to’q tuslarni oish hamda kerakli hajmda tayyorlash; rangli qog’ozlarni buklash orqali ayrin hayvon, qush va boshqalarni shakllarini hosil qilish; chizilgan narsalarning o’lchovi, rangi, shaklini birinchi sinfdagiga nisbatan aniqroq tasvirlash; applikatsiya bo’yicha kompozitsiyalarda qo’llaniladigan materiallar bilan ishlay olish.

O’quvchilarning egallashlari lozim bo’lgan ko’nikma va malakalar: berilgan yuzani mo’yqalam bilar tekis bo’yash; haykaltaroshlik kompozitsiyasidagi obraz va narsalar o’rtasidagi bog’liqlikni tasvirlay olish; bir butun loy yoki plastilin bo’lagidan ortiqcha joylarni stek bilan olib tashlash orqali haykallar yasay olish; o’yinchoqlar sirtini guashda badiiy bezay olish; rasm ishlashda komponovka va formatni to’g’ri olish; tevarak – atrofdagi va san`at asarlaridagi (manzara, turmush) go’zalliklarini his etish; tavsiya etilgan ertak va hikoya mazmuniga rasm yoki haykal ishlash; naturadan rasm ishlaganda undagi narsalar tasvirini, shakl, rang o’lchov jihatdan aniqroq qilib tasvirlash; bo’yoqli mo’yqalamni qog’ozba tekkizib olish orqali turli shakllar hosil qilish; tevarak atrofdagi, ayniqsa tabiatdagi ajoyib va g’aroyib shakl va ranglarni osonlik bilan ko’rish va undan zavqlanish; tabiiy va badiiy materiallar bilan qiynalmasdan ishlay olish.

O’quvchilarning o’zlashtirishlari lozim bo’lgan ko’nikma va malakalar: Narsa va hodisalarning fazoviy holatini rasmda tasvirlay olish; haykaltaroshlik ishlarida narsalar hajmi va shaklini to’g’ri belgilay olish; bola o’zi yasagan haykalni dekarativ jihatdan bezash; dekorativ mazmundagi kompozitsiyalarda asosiy va qiziqarli unsurlarni joy, o’lchov va rang jihatdan ajratib tasvirlash; 2-3 fegurali rangtasvir va haykaltaroshlik 3 kompozitsiyalarni yaratish; gorelef va barelef haykallar yasash; rasm, haykal, applikatsiyani qiynalmasdan ishlay olish; rangtasvir haykaltaroshlik asarlarini elementar tarzida tahlil qilish; kompozitsiyalarni uning simmetriya, assimetriya, muvozanat, planlik, retm kabi qonun va qoidalarga rioya qilib tasvirlash; applikatsiya ishlashda tasviriy va badiiy materiallardan bemalol foydalanish; tevarak-atrofni ko’zatish asosida olgan taasurotlarni so’zlab berish.

O`quvchilar o`zlashtirishlari lozim bo`lgan ko`nikma va malakalar: Tevarak – atrofni rang – barang shakllarga nihoyatda boy va go`zal ekanligini his etish, tasvirlangan predmetlarning shakli, tuzilishi, rang o`lchovlari, fazoviy holatini mustaqil tahlil qilish, tasviriy san’at asarlarini idrok etish va ularni oddiy tarzda tahlil qilish; har bir tasviriy san’at asarini uning qaysi tur va janrga xos ekanligini mustaqil aniqlay olish; 2-3 narsadan tashkil topgan natyurmortning o`ziga qarab rasmini ishlay olish; turli shakldagi narsalarni yorug`soya, rangshunoslik, perspektiva qonunlari asosida tasvirlash; har bir rangning ko`pdan-ko`p va och-to`q tuslarini hosil qila olish; mavzu asosida rasm ishlash uchun qiziqarli mazmun tanlay olish; narsalarning o`ziga qarab uncha murakkab bo`lmagan qoralama va ranglamalar ishlash.

O`quvchilar 6-sinfda quyidagilarni bilishlari lozim:



Haykaltaroshlik – tasviriy san’atning bir turi. Haykaltaroshlik turlari (monumental, dastgohli, mayday plastika, real va dekorativ); haykaltarosh ishlatadigan asosiy ish qurollari va materiallari; haykaltaroshlik kompozitsiyasi va uning asosiy qonun va qoidalari; haykaltaroshlikni muhit va me’morchilik bilan bog`liqligi; haykaltaroshlik hajm va shakl; haykaltaroshlik janrlari (turmush, portret, tarixiy, batal, animal, afsonaviy); mashhur 8-10 haykaltaroshning ismi va familyasi hamda ularning asarlari.

Grafika – tasviriy san’atning bir turi; grafikada ishlatiladigan asosiy ish qurollari va materiallari; grafika turlari (dastgohli grafika, amaliy grafika, sanoat grafikasi); grafika texnikasi (gravyura, linogravyura, ksiografiya, litografiya, ofort, estamp); karikatura, plakat, gazeta – jurnal, etiketka, upakovka, marka, reklama. Kitob bezagi (zarxal harf, boshbezak, yakuniy bezak, zarvaraq, illuystratsiya); grafika kompozitsiyasining asosiy qonun va qoidalari; grafikada chiziq va rangning ahamiyati; grafika janrlari; grafikada ishlatiladigan 6-8 ta maxsus atamalar; grafikada rang, perspektiva yorug`soya qonunlaridan foydalanish.


II. BOB O’QUVCHILAR FAOLIYATINI NAZORAT QILISH

Pedagogik amaliyotda o`quvchilar faoliyatlarini baholash maqsadida nazoratning quydagi turlari qo`llaniladi:



  1. Og`zaki so`rov

  2. Mashq

  3. Tasviriy-ijodiy mustaqil ish

  4. Yozma mustaqil ish

  5. Test

  6. Uy vazifasi

Og`zaki so`rov. Nazoratning bu turidan o`quvchilarning tasviriy amaliy, me`morchilik san`atlaridannazariy bilimlari, maxsus atamalar, rassom va haykaltaroshlarning ishlatadigan asosiy ish qurollari va materiallari, tasviriy san`aning tur va janrlari, mashhur rassomlar va ularning asarlari haqidagi tushunchalari hajmi aniqlanadi. Aniqlanadi og`zaki so`ov frontal va individual tarzda amalgam oshiriladi hamda u o’quvchilarni tez-tez nazorat qilish imkonin beradi. Shuningdek og’zaki so’rov o’quvchilarni tasavvuri, tafakkuri, xotirasi va nutqini rivojlantirishga yordam beradi. Nazoratning bu turida hikoya qilish, tavsif berish, sharhlash va boshqa usullardan foydalanish samaralidir.

Mashqlar. Nazoratning bu turida o’quvchilarning qalam, muyqalam stek va boshqa ish qurollari, badiiy materiallari bilan ishlash malakalari va ko’nikmalarining darajasi aniqlanadi. Bu ish ko’proq naturaga qarab rasm ishlah va kompozitsiya mashg’ulotlari bilan bog’liq.

Tasviriy va ijodiy ishlar. Nazoratning bu turida o’quvchilarning badiiy tafakkuri va qobiliyatlari, rivojlanish darajalari aniqlanadi. Bu ish ko’proq rangtasvir, dekorativ ishlar va haykaltaroshlik kompozitsiyalarni bajarishda qo’llaniladi.

Yozma (matnli) mustaqil ish. Mustaqil ishning bu turida o’quvchilar tomonidan olingan bilimlarni qanchalik o’zlashtirilganligi aniqlanadi. U bevosita tasviriy san`atning san`atshunoslik asoslari kursi bilan bog’liq bo’lib, unda oquvchilar chaynvord, krossvordlar yechadilar, viktorina savollariga javob qaytaradilar, tasviriy san`atdan insho va referatlatlat yozadilar.

Test sinovlari. Nazoratning bu turida o’quvchilar tomonidan tasviriy san`atning nazariy asoslari, maxsus atamalar, rassom, haykaltaroshlar va ularning asarlari, rassom va haykaltaroshning ish qurollari va ishlatadigan materiallari, rang nomlarini o’zlashtirish darajalari aniqlanadi. Testlardan foydalanish tasviriy san`at darslarining barcha turlari bilan bog’liq holda amalga oshiriladi.

Uy vazifasi. Uy vazifasi sinfda o’tilgan mavzu bilan bog’liq bo’lgan ijodiy ishlarni bajarish, naturaga qarab ranglama va qoralamalar ishlash, mashqlarni bajarish, sinfda tugallanmagan ishlarni tugatish, tevarak atrofni kuzatish, sinf ishiga doir adabiyotlar o’qish, muzer va ko’rgazmalarga borish, kelgusi darsga kerakli materiallar to’plash va ish qurollarini tayyorlash, sinfda o`tilgan mavzular bo`yicha insho, refiratlar yozish, krossvord yechish, vektarina savollariga javob qaytarish, ota-onalar bilan topshirilgan mavzuda suhbatlar qilish, san`at asarlarining reproduksiyalari va fotonusxalarini, ellyustrasya va rasmlarni to`plash yo`nalishlarida namayon bo`ladi.


    1. Talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning tarbiyaviy ahamiyati.

Rеyting tizimi to`g`risidagi «Nizom»da «Talabalar bilimini rеyting orqali baholashdan maqsad talabalarda o`qitilayotgan fanlarni chuqur egallash, topshiriqlarga ijodiy yondashish, mustaqil fikrlash, o`z bilimini mustaqil ravishda oshirishga intilish hamda adabiyotlardan kеng foydalanish kabi xususiyatlarni rivojlantirish ushbu tariqa raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlashga erishish»- dеb ta'kidlanadi.

Ta'lim-tarbiyaning tarkibiy qismlari o`zaro borliq va aloqador bo`lib, pеdagogik jarayon hisoblanadi. Bu jarayonning samaradorligi kup jihatdan tashkil etilgan tarbiya vositalari tizimiga bog`liqdir. Bu vositalar butun tarbiyaviy ish tizimining tarkibiy qismi dеb qaralgandagina o`z ahamiyatini yo`qotmaydi va tarbiyaning umumiy vazifalarini muvaffaqiyatli hal etishga yordam bеradi.

Hisobga olish, tеkshirish va bilimni nazorat qilish hamda baholash, o`qitish jarayonida muhim rol o`ynaydi. Jumladan, talabalar bilimini xaqiqiy va adolatli baholash hamda natijalarni ularga muntazam ravishda ma'lum qilib borish katta tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi.

Maskur «Nizom» talablari, asosan, talabalarni uzluksiz o`z ustilarida faol ishlashlarini, har bir sohada mustaqil va ijodiy yondashishni, fan asoslarini puxta o`zlashtirish uchun mas'uliyat sеzishlarini hamda mustaqil ishlash ko`nikmalarini kеng rivojlantirishni talab etadi.

Talabalar bilimini nazorat qilish va baholashni to`g`ri yo`lga qo`yish, ularda o`tilgan fanlarga nisbatan ijodiy yondashish, mustaqil fikrlash, o`z bilimini doimiy ravishda oshirish, adabiyotlardan kеng foydalanishni yo`lga qo`yish dеmakdir. Shu bilan birga o`qituvchi va talaba o`rtasidagi uzviy bog`lanishni yuzaga kеltiradi, yana o`qitishning o`zaro aloqador ikki vositasini yuzaga kеltiradi. Yana o`qitishning o`zaro aloqador ikki vositasi oqituvchining faoliyati va talabaning mеhnatga ongli munosabatini uzluksiz jarayon sifatida doimiy bo`lib turishini ta'minlaydi.

Bunda profеssor-o`qituvchilarning ma'ruza va amaliy mashgulotlarga puxta tayyorgarlik ko`rishi, baholashga doir mе'yor va mеzonlarni, savolnomalar, tеst savollari va turli boshqotirmalar hamda tayanch tushunchalarini tuzishdagi mas'uliyat yondoshish va tinimsiz mеhnati yotadi. Talaba bilimini baholash muhim vositalaridan biri bo`lib, asosan, talabalarning xulqi o`zgarishi va tarbiyaviy ta'siri kuchayganligida namoyon buladi.

O`qituvchining talaba bilimini nazorat qilish va baho qo`yish jarayonidagi hatti-harakati ulardagi haqiqiy bilim va ko`nikmalarni aniqlashga imkon bеradi, ularni ortiqcha tashvishlaridan, oxirida «utmay qolish» qo`rqishidan xalos etadi. O`zidagi iqtidor va imkoniyatga ishonch hosil qilgan talaba yanada fan asoslarini chuqurroq egallashga harakat qiladi, o`qituvchi bilan baxs-munozaraga kirishadi, o`zlariga xam nisbatan talabchan bo`lishga odatlantiradi.

O`zbekiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus ta'lim Vazirligining 2005 yil 30-sеntyabrdagi 217-sonli buyrug`i bilan tasdiqlangan «Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini baholashning rеyting tizimi to`g`risidagi Nizom» iga oid baholash turlari qo`yidagicha:

Joriy baholash (JB)

Oraliq baholash (OB)

Yakuniy baholash (YaB)

JB da fanning har bir mavzusi bo`yicha talabaning bilimi va amaliy ko`nikmalarini aniqlab borish nazarda tutiladi va u ama­liy, sеminar yoki laboratoriya mashg`ulotlarida amalga oshirilihi mumkin.

OB da fanning bir nеcha mavzularini qamragan yoki alohida bo`limlari bo`yicha nazariy mashg`ulotlar o`tib bo`lgandan so`ng, talabaning nazariy bilimlari baholanadi va unda talabaning muayyan savolga javob bеrish yoki muammoni yеchish mahorati va qobilyati aniqlanadi.

JB va OB turlari har bir fanning xususiyatlaridan kеlib chiqqan holda og`zaki, yozma ish, tеst, nazorat ishi, uy vazifasi va shu kabi boshqa shakllarda ham amalga oshirilishi mumkin.

YaB da talabani bilim, ko`nikma va malakalari fanning umu­miy mazmuni doirasida baholanadi. YaB sеmеstr yakunida o`tkaziladi. YaB turi yozma ish usulida yoki boshqa usullarda (og`zaki, tеst, himoya va hokazo) o`tkazilishi mumkin.

Talabaning fan bo`yicha mustaqil ishi JB, OB hamda YaB turlarida baholanadi.


2.2. O’quvchilarni tasviriy san`atdan bilim va malakalarni baholash mezonlari.

Bolalarning tasviriy ishlari va bilimlarini baholashda bir qator mezonlari qo’llaniladi. Tasviriy faoliyatning har bir turida alohida baho mezonlari ishlatiladi. Xususan:

1. Borliqni idrok etish,

2. Badiiy qurish-yasash ishlari.

3. Naturadan ishlangan rasimlar.

4. Naturaga qarab ishlangan haykallar.

5. Rangtasvir kampazitsiyalari.

6. Dikorativ kompazitsiyalar.

7. Haykaltaroshlik kampazitsiyalari.

8. sanatshunoslik asoslari.



Borliqni idrok etish.

  • Borliqni mustaqil kuzata olish;

  • Narsalarning tuzilishi haqidagi tasavvuri;

  • Narsalarning rangi haqida tasavvuri;

  • Narsalarninig shakli haqida tasavvuri;

  • Tabiat va borliqdagi narsalarni go’zalligini sizish;

  • Narsalarning haraktirini bilish.

Badiiy qurish-yasash

  • Badiiy qurish-yasashga oid ish qurollarini bilishi;

  • Tasvirni qog’oz yuzasida joylashuvi;

  • Tasvirni mustaqil bajarilganligi;

  • Ishni bajarishdagi estetik didi;

  • Ishning kampazitsiyasi;

  • Ishda tasvirlangan narsalarining shakillari;

  • Ishning toza va tartibli bajarilganligi.

Naturaga qarab ishlangan haykallar.

  • Ishni mustaqil bajarish;

  • Haykal o’lchovlari va bo’laklari;

  • Haykaldagi hajimning tasvirlanishi;

  • Ishning toza va tartibli bajarilganligi.

Rangtasvir kampazitsiyasi:

  • Ishni mustaqil bajarilganligi;

  • Rasmning qog’oz bitida to’g’ri joylashtirilishi;

  • Rasm mazmunini uning mavzusiga mosligi;

  • Rasmda aks etgan badiiy- etetik did .

Rasm kampazitsiyasi:

  • ishga ijodiy yondashuv;

  • rasmdagi narsa va hodisalarning o’lchov va o’lchov nisbatlari;

  • rasmda aks etgan narsa va hodisalarning shakli;

  • rasmda ranglar yichimini hal etish;

  • o’quvchini qlam va mo’yqalam bilan rasm ishlash malakalari;

  • rasmda perespektiva qoidalariga rioya qilinishi;

  • rasmda yorug’-soya qonunlarining rioya qilinishi ;

  • rasmni toza va tartibli bajarish.

Dekorativ kampazitsiya

  • tasvirni qog’oz yuzasida joylashuvi;

  • ishni mustaqil bajarilishi ;

  • bezak elementi shakllari;

  • rang yechimi ;

  • qalam va mo’yqalam bilan ishlash malakalari;

  • ishni toza va tartibli bajarish;

Haykaltaroshlik kampazitsiyasi

  • ishning mustaqil bajarilishi ;

  • haykalni mavzussssiga mosligi;

  • haykal kampazitsiyasi;

  • ishdagi narsalarning hajmi;

  • ishning toza va tartibli bo’lishi.

San`at asarlarining tahlili yuzasidan o’quvchilar bilishlari lozim:

  • asarning nomi ;

  • asar muallifi;

  • asarning mazmuni;

  • asarda ilgari surilgan g’oya;

  • asar kampazitsiyasi ;

  • maxsus atamalar;

  • asar saqlanayotgan joy;

  • asarni yaratishda rassom qanday tasviriy matrialardan fofdalanganligi.

Yuqorida qayt qilingan mezonlardan barcha siniflarda foydalansa bo’ladi. Lekin bunda o’quvchilarning yoshi, sinfi , sinif o’quvchilariga qo’yiladigan talablarni hisobga olgan holda baholar pasaytirilishi yoki yuqorilashtirib baholar qo’yilishi mumkin.

XULOSA

Mustaqillikka erishganimizdan so`ng, O`zbеkistonda ta`lim sohasida kеng imkoniyatlar ochildi,vatanimizning xalqaro sahnadagi muvaffaqiyati, obru e'tibori va o`rni milliy o`zligimizni anglashda, tasviriy san’at fanlari yеtakchi mavqе kasb etib, har bir fuqaroning mamlakat taqdiri uchun mas'ullik hissini yanada oshirishga xizmat qiladi.

Yuqorida bayon etilgan fikrlardan xulosa shuki , talabalarga boshlang`ich kurslardan boshlab tasviriy san’at, amaliy san’at, haykaltaroshlik kabi mutaxassislik fanlari ham amaliy, ham ilmiy–nazariy jihatdan yaxshi o`qitilishi shart.

O`tmish tarixdan aniq ma`lumki, qadimda buyuk rassomlar asarlarining ilmiy asoslarini qo`llash natijasida, katta yutuqlarga erishganlar.

Bularni talabalarga o`qitishda didaktiv prinsiplarning asosiysi hisoblangan– ilmiylik prinsipi yetakchi o`rin egallashi lozim.

Mеn o`zimning kurs ishimda o`quvchilar bilam va malakalarini nazorat qilish va baholashning mohiyati haqidagi umumiy tushunchalarni bayon etdim, tasviriy san’at tarixi va buguni, bir-biri bilan bog`liqligi haqida misollar kеltirdim.



Mеn o`z kurs ishimda oldimga qo`ygan maqsadimga erishdim.

ADABIYOTLAR RO’YXATI


  1. Umumiy o’rta ta`lim maktablarida tasviriy san`at ta`limi konsepsiyasi. – Toshkent: Uz PFTI. 1994.

  2. Umumiy o’rta ta`limning davlat standarti va o’quv dasturi. Tasviriy san`at.- Toshkent: Sharq. 1999.

  3. Xasanov R. Tasviriy san`atdan DTS tini amaliyotga joriy etish.-Toshkent. O’z PFITI. 2000.

  4. Xasanov R. Maktabda tasviriy san`atni o’qitish metodikasi. Talabalar uchun darslik. -Toshkent: Fan. 2005.

  5. Xasanov R, S. Beysenbayev . O’quvchilarni tasviriy san`atdan bilim va malakalarni o’zlashtirilishining nazorati. – Toshkent: TDPU 2008.

  6. Xasanov R. Tasviriy san`atni o’qitish metodikasidan amaliy ishlar. 6-chi sinf. – Toshkent: TDPU. 2006.

  7. Xasanov R. Tasviriy san`atni o’qitish metodikasidan amaliy ishlar. 7-chi sinf. – Toshkent: TDPU. 2006.

  8. Xasanov R. Beshinchi sinfda tasviriy san`at darslari. – Toshkent: O’qituvchi. 1988.

Download 184,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish