O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

Oilaning ijtimoiy maqomi 
Oilaning jamiyatda moslashuvining ko’rsatgichi uning ijtimoiy maqomi hisoblanadi, 
ya’ni oilaning bugungi kundagi holati. Oila maqomi oila a’zolarining individual tavsiflari 
majmuasidan  shakllanadi.  Oilaning  to’rtta  maqomi  mavjud  bo’lib,  ular:  ijtimoiy-
iqtisodiy, ijtimoiy-ruhiy, ijtimoiy-madaniy, vaziyat-rol maqomlaridir.  
 
Ijtimoiy-iqtisodiy  maqom-oilaning  moddiy  holatini  belgilaydi.  Bu  oila 
daromadlari,  yashash  ko’rsatgichlarini  o’z  ichiga  oluvchi  moddiy  ta’minotlanganlikdir. 
Daromadlar yuqori, o’rta va past bo’lishi mumkin.   
 
YUqori-daromad  va  yashash  sharoitlari  darajasi  nafaqat  maishiy  ehtiyojlarni 
qondirish  imkoniyatini  beradi,  balki  boshqa  xizmatlardan  foydalanishga  ham  zamin 
yaratadi. 
 
O’rta-holat minimal ijtimoiy ehtiyojlarni qondira oladi, biroq dam olish ta’lim va 
boshqa xizmatlardan foydalanishga ham zamin yaratadi. 
 
Past-daromad  va  yashash  sharoitlari  darajasi  belgilangan  me’yorlarlardan  past, 
ovqat, kiyim-kechak, yashash joyi to’lovi kabi masalalarda ham muammo chiqib turadi. 
 
Psixologik (ruhiy) maqom-bu oilaning psixologik iqlimi. YAxshi iqlim emotsional 
yaqinlik,  hamkorlik,  teng  huquqlilik  bilan  xarakterlanadi.  YOmon,  noxush  iqlim  esa 
nizo-janjallar ko’pligida emotsional noqulayliklarda namoyon bo’ladi. 
 
Ijtimoiy-madaniy  maqom-ta’lim  darajasi,  yurish-turish  madaniyati,  an’nalarni 
saqlab  qolish  va  o’tkazish  vazifasi,  qiziqishlarning  keng  doirasi,  rivojlangan  ma’naviy 
ehtiyojlar, dam olish va maishiy hayotning birgalikdagi shakllari. 
 
Vaziyat-rol maqomi-bolaga munosabat xarakteri______?___. 
 
Oilaning    ijtimoiy  moslashuv  bo’yicha  tadqiqot  o’tkazish  uchun    ijtimoiy 
pedagogika uning xususiyatlarini bilishi, ularga baho berish lozim. A. Q. Minavarovning
5
 
fikricha  oilaning  tarbiyaviy  funksiyasining  darajasi  uch  yo’nalishda  bo’luvchi  uning 
tuzilmasiga bog’liq.  
 
Bu  yo’nalishlar  demografik-ko’pbolalik,  kambolalik,  ikki  yoki  uch  avlodning 
birgalikda  yashashi,  ota-onalarning  ikkalasini  ham  bo’lishi,  oila  a’zolarining  ta’lim 
olganliklari  darajasi,  bolalarni  tarbiyalashda  vazifalarni  taqsimlash,  oila  tarbiyasining 
o’ziga xosligi, shuningdek oilaning milliy xususiyatlari ham inobatga olinadi. 
 
Oila tipologiyasi  ijtimoiy moslashuv darajasi bo’yicha farq qiluvchi  to’rttaasosiy 
kategoriya asosida shakllanadi: 
 
YAxshi  oilalar
-o’z  vazifalarini  muvaffaqiyatli  amalga  oshirishadi,  o’z  bolasi 
ehtiyojlariga  tez  ko’nikishadi.  Muammo  paydo  bo’lib  qolsa  ularga  bir  karra  yordam 
ko’rsatish kifoya.