O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

Me'yor va me'yorlardan chekinish(og`ish) tushunchasi 
 
Har  qanday  jamiyatda,  u  jamiyat  qaysi  rivojlanish  bosqichida  bo’lishidan  qat’iy 
nazar,  doimiy  e’tiborga  muhtoj  odamlar  bor.  Bular  o’z  jismoniy,  ruhiy  va    ijtimoiy 
rivojlanishida  chetga  chiqish,  og’ish  bor  bo’lgan  odamlardir.  Bunaqa  odamlar  doim  bir 
guruh  bo’lib  ajralishgan,  jamiyat  va  davlatda  ularga  nisbatan  alohida  munosabat 
shakllangan. 
 
Zamonaviy  AQSH  va    Yevropa  davlatlarida    u  yoki  bu  og’ishlarga  ega  jamiyatga 
integratsiyalashuvi konsepsiyasi amalga oshirilmoqda. U konsepsiyaga ko’ra bu odamlar 
ham jamiyatning teng huquqli biroq ba’zi bir muammo yoki cheklangan imkoniyatlarga 
ega a’zosi sifatida ko’riladi.  
 
Hozirda  cheklangan  imkoniyatli  shaxslar  soni  butun  dunyoda  shu  jumladan, 
O’zbekistonda  ham  ortib  borayotgani  sababli,  bu  muammo  yanada  jiddiylashmoqda. 

---

 
189 
SHuning uchun bunaqa odamlar avvalambor  bolalarning ko’payishini rejali ijtimoiy hal 
qilishni talab qiluvchi doimiy omil sifatida qarash lozim.  
Me'yor  tushunchasi  tibbiyot,  psixologiya,  pedagogika  va  sotsiologiya  fanlarida 
keng  qo`llaniladi.  Unga  aniq  bir  ta'rif  berish  juda  qiyin.  Masalan  bitta  tibbiyotning 
o`zidagina  me'yor tushunchasiga 200dan ortiq ta'rif berilgan. Umumiy qolda  me'yor- bu 
obektiv  vokelikni  belgilovchi  ideal  bilim,  real  voqealikni  tavsiflovchi  o`rtacha  statistik 
ko`rsatkichdir.  Tibbiyotda,  psixologiyada,  sotsiologiyada  me'yorlarning  o`z  tasnifi, 
parametorlar,  ko`rsatkichlari  mavjud.  Belgilangan,jamiyat  tomonidan  qabul  qilingan  va 
tan  olingan  me'yorlarga  mos  kelmaslik  jarayoni  ikkinchi  bir  tushuncha-chekinish  yoki 
oqish bilan belgilanadi. 
Ijtimoiy  pedagogika  “me'yor”hamda  “me'yorlardan  chekinish”  masalalari  muhim 
ahamiyat  kasb  etadi.  Ular  bolalarning  ijtimoiy  xulqi  va  rivojlanish  jarayoninini 
tavsiflashda yordam beradi. Chekinishlar asosan, negativ va pozitiv xarakterga ega.  
Masalan,  bola  rivojlanishida  aqliy  qoloqlik  ham,  qobiliyatlilik  ham  normadan 
og’ish  hisoblanadi.  Xulq-atvordagi  jinoyatchilik,  aroqxo’rlik,  giyohvandlik  va  boshqa 
salbiy  og’ishlar  ham  shaxsning  ijtimoiy  shakllanish  jarayoniga  ham  jamiyat 
rivojlanishiga  ham  salbiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Negativ  chekinishlarga  aqli  zayiflik, 
shuningdek,  narkamaniya,  alkogolizim,  jinoyatchilik  singani  insoning  ijtimoiylashuviga, 
umuman jamiyatga salbiy ta'sir ko`rsatadigan xarakterlar negativga kiradi.