O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

amoqxonalar va jazolar 
Qamoqxonaga  qamash  uzoq  vaqt      kriminal  xulqni  korrektsiya  qilish  bilan, 
jinoyatchilarni  reabilitatsiya  qilish  va  ularni  qonunni  hurmat  qiluvchi    fuqarolarga 
aylantirish bilan bog`liq.  qamoqxonaga qamash huquqbuzarlarni  jazolash va fuqarolarni 
ulardan  himoya  qilish  usulidir.    Biroq  baribir  qamoqxonaga  qamash    tizimining  e'lon 
qilingan    tamoyili-  kelajakda  jamiyatda    o`z  o`rnini  topa  olishi  uchun    individni 
«tuzatish»  hisoblanadi.  Lekin  qamoqxonalar  shunday  samara  beradi  deb  hisoblab 
bo`lmaydi.    Qamoqda  jinoyatchilar  faqat  ozodlikdan  emas,  daromaddan,  jamiyatdan,  
oiladan, sobiq  do`stlardan, va boshqa shaxsiy buyumlardan ham maxrum bo`ladilar.   
Ko`pincha  ular  liq  to`lib  ketgan  binolarda  yashaydilar  va  talablarni  qatiy 
bajarishga majbur bo`ladilar.  
Bunday  sharoitlarda  yashash  qamoqxonalardagi  mahbuslarni  jamiyatdagi  xulq-
atvor me'yorlariga ko`niktirish o`rniga  ular bilan jamiyat  o`rtasiga to`siq qo`yadi.   
Ular qamoqxonada o`zlashtiradigan  odatlar va xulq-atvor usullari jamiyat ulardan 
umid  qilayotganidan  mutloqa  aksinchadir.  Barcha  ozod    bqlganlarning    60%  dan  ortig`i 
qayta  jinoyatga  qul  urishi  statistik  ma'lumotlarga  kqra  aniqlangan.  Jinoiy  jazo  sifatida 
o`lim jazosi ham qo`llaniladi. qamoqxonalar  qayta tarbiyalash uchun tashkil qilinar ekan 
jinoyatchini qldirish bilan uning xulq-atvorini o`zgartirish mumkin emas. O`lim jazosiga 
turlicha qarashlar, munosabatlar mavjud.  
Jinoyatchilik  darajasi ayollar orasida  erkaklar orasidagiga qaraganda ancha past. 
Buning  sabablari  ijtimoiylashuv  sharoitlarining  turlichaligi  va  erkaklarning  ko`proq 
uydan tashqaridagi faoliyatga jalb etilganidir.  
 
 
 
Ruhiy kasalliklar haqidagi tasavvurlar
. 
Og`ayotgan  xulqning  aniq  ko`rinishlaridan  biri-  majburiy  muassasalardan 
foydalanishni  va  davlat  tomnidan  tartibga  solishni  taqoza    etadigan  turlaridan  biri  ruhiy 
kasalliklar  hisoblanadi.  Aqldan  ozganla  ruhiy  jihatdan  «bemor»    ekanliklari  haqidagi 
tasavvurlar  taxminan  2000  yil  muqaddam  shakllandi.  Undan  avvallari  esa    hozir  ruhiy 
kasal deb hisoblanadigan  odamlarni bemor emas, aqlsiz va miyasiz deb  hisoblaganlar.  
Ruhiy  og`ishlar  asosan  ikki  toifaga  bo`linadi:    psixoz  va  nervoz.        Psixozda 
voqelikni idrok qilish tuyg`usi yo`qoladi. Psixozning eng  ko`p uchraydigan shakllaridan 
biri-    shizofreniya  hisoblanadi.  Shizofreniyani    tavsiflovchi  alomatlar  bog`lanmagan  va 
mantiqsiz    sqzlashuv,  tinglash  va  ko`rish  gallyutsinatsiyalari,  buyuklik  yoki  ta'qib 
maniyasi, atrofdagi voqea va hodisalarni qabul qilmaslik kabilarni qamrab oladi.  

---

 
214 
Nevrotik  o`zgarishlar  kqp  hollarda    hayotning    odatiy  oqimiga  halaqit  bermaydi. 
Nevrotikning  asosiy  xususiyati-  boshqalar  e'tibor  bermaydigan  mayda-chuyda  narsalar 
sababli chuqur tashvishga tushishidir.