O’zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

2. Muomala fazasidagi xo’jalik mablag’lari 
1.Tayyor mahsulotlar. 
2.Pul mablag’lari: 
a) kassadagi mablag’lar; 
b) hisob kitob raqamidagi mablag’lar; 
v) bankdagi har xil schyotlardagi mablag’lar 
3.hisob - kitob qilishdagi mablag’lar 
a) junatilgan mol,balsarib topshirilgan ish va xizmatlar; 
b) debitorlar; 
v) hisobdor shaxslar bilan olib boriladigan hisob kitoblar. 
3.Korxona oborotidan chetlatilgan mablag’lar 
1. Foydadan byudjetga ajratma 
2. Foydadan maxsus fondlarga djratma 
Xo’jalik mablag’lari(aktivlari) tasnifi 
 
Xo’jalik mablag’lari 
Asosiy 
oborotdan 
tashqari 
mablag’lar  
Ishlab chiqarish sohasi  
 
Ishlab 
chiqarishga 
taaluqli 
bo’lmagan sohalarda   
Binolara  inshootlar,  mashina  va 
asbob 
uskunalar, 
instrument 
va 
inventarlar, 
transport 
vosiatalari, 
nomoddiy aktivlar va h .k. 
Aylanma 
mablag’lar  
Me'yorlashtitriladigan  
 
Me'yorlashtirilmaydigan   
Ishlab chiqarish sohasida 
xom  ashyo  va  materiallar,  yoq’ilg’i 
va zapas qismlar  
muomala sohasida  
Tayyor  mahsulot  va  tovarlar  hisob-
kitob 
schyotidagi 
mablag’lar, 
junatilgan  tovarlar,  qilingan  ishlar  va 
xizmatlar 
bo’yicha 
hisoblar, 
debitorlar va shu kabilar     
Chetga  jalb 
qilingan 
 
Foydadan 
byudjetga 
ajratmalar, 
foydadan 
maxsus 
fondlarga 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

mablag’lar  

ajratmalar 
 
Korxona  tashkilot  va  muassasalarda  xo’jalik  yuritish  uchun  ularda  turli  xil  xo’jalik 
mablag’lari bo’lishi zarur. 
Bu  xo’jalik  mablag’lari  turli  manbalardan  tashkil  topadi  va  ularning  kelib  chiqish 
manbalarini quyidagi guruqlarga bo’lish mumkin: 
1.Korxonaga berkitilgan mablag’lar manbai 
2.Bank kreditlari 
3.Kreditorlarning harzlari 
4.Ijtimoiy mahsulotni taqsimlash bo’yicha majburiyat 
5.Foyda daromad. 
Mablag’’lar davlat korxonalariga ularning butun faoliyati davomida foydalanish uchun 
berkitiladi.Davlat korxonalriga ajratiladigan mablag’lar manbaiga fondler byudjetdan olingan 
mablag’,rezervlar kiradi.Korxonaga doimiy foydalanish uchun berkitilgan asosiy va aylanma 
mablag’lar ustav fondini tashkil kilib,uning miqdori korxona balansida aks ettiriladi. 
Ustav  fondi-davlat  korxonalari  mablag’larining  muhim  manbaidir.Uning  miqdori 
keyinchalik  qo’shimcha  olingan  mablag’  hisobiga  ko’payib  boradi.Ustav  fondining 
ko’payishi,asosan korxona ixtiyorida koldirilgan foyda hisobiga bo’ladi. 
Xo’jalik mablag’larining tashkil topish manbalarini turukmlarga ajratish 
1.Korxonaga  berkitilgan  mablag’lar  manbai  bular  uz  navbatida  quyidagilarga 
bo’linadi; 
a) Ustav fondi 
b) Maxsus fondlar 
v) Foyda, daromad 
g) Byudjetdan olingan mablag’lar 
d) Boshqa olingan mablag’lar 
2.Chetdan jalb qilingan mablag’lar manbai bular uz navbatida 
quyidagilarga bo’linadi; 
a) Bank kreditlari 
b) Kreditorlik qarzlari 
v) Ijtimoiy mahsulotni taqsimlashga doyr majburiyatlar 
g) va boshqalar 
Rezervlar  korxona  ichki  resurslari  hisobiga  tashkil  qilinadi.  Ularga  kelgusi  davr 
to’lovlari rezervi, kafolatlash rezervi va boshqalar kiradi. 
Bankdan olingan kreditlar uzoq va qisqa muddatli bo’ladi.Kreditlar korxonaga ma'lum 
maqsad  uchun  belgilangan  muddat    qaytarib  berish  sharti  bilan  vaqtincha  foydalanishga 
beriladi.  Kreditorlik  qarziga  ushbu  korxonaning  boshqa  korxona  va  shaxslardan  bo’lgan 
qarzi.masalan olingan material uchun mol yetkazib beruvchilardan bo’lgan qarz.bajarilgan ish 
uchun boshqa tashkilotga to’lanadigan qarzi va shu kabilar. 
Taqsimotga doir majburiyatlarga ishchi va xizmatchilardan ish haqi bo’yicha,byudjetga 
to’lov  bo’yicha.moliya  va  ijtimoiy  sugo’rta  organlaridan  bo’lgan  qarz  summasi 
kiradi.Ijtimoiy  suto’rta  mablag’i  ishchi  va  xizmatchilar  vaqtincha  mehnat  kobiliyatini 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

yukotgan  vaqtda  rdam  berish,pulsiz  dam  olish  uylari  va  sanatoriylarda  davolanish,nafaqa 

to’lash maqsadlarida ishlatiladi.