O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

Oila va mahalla-bolaning norasmiy muloqat muhiti. 
Yurtboshimiz I.A.Karimov 2003 yilni “Obod mahalla” yili deb e'lon qildilar obod 
so`zi  keng  qamrovli,  chuqur  ma'noli  so`zdir.  Mahallaning  obodligi  birinchi  navbatda 
mahallaning  tozaligini  nazarda  tutsa,  ikkinchidan,  undagi  tinchlik,  xotirjamlik,  mahalla 

---

 
201 
aqlining  jipsligi  hamda  hamjihatligini  o`z  ichiga  oladi.  Aynan  shu  mahalla  yosh  nihol 
uchun norasmiy muloqati orqali tarbiya o`chog`i sanaladi. 
 
Respublika vazirlar Mahkamasining 2002 yil 16-maydagi 162-sonli qarori asosida 
mahallalarda  pedagog-tarbiyachilar  shtati  tashkil  etildi.  Ularning  militsiya  tayanch 
punktlarida  faoliyat  yuritishi  profilaktika  inspektorlari  tomonidan  hisobga  olingan 
tarbiyasi og`ir bolalar va o`smirlarni to`g`ri yo`lga solishda birmuncha qo`l keladi.  
Mahalladagi  pedagog-tarbiyachiga  30  yoshgacha  bo`lgan,  jismonan  baquvvat, 
kamida 5 yildan  kam bo`lmagan pedagogik stajga ega bo`lgan, sport va biznesni yaxshi 
tushunadigan, mahalladagi yoshlarni yoki tarbiyasi og`ir bolalarni, voyaga yetmaganlarni 
o`z  orqasidan  ergashtirib,  ular  bilan  shug`ullanadigan  shaxs  bo`lishi  lozim.  Bu  ishlarni 
amalga  oshirishda  “Mahalla”  jamg`armalari,  yoshlarning  “Kamolot”  ijtimoiy  harakati, 
sport  qo`mitalari  o`rtasidagi  hamkorlikni  tashkil  etish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. 
Demak,  “Bir  bolaga  yetti  mahalla-ota  ona”  degan  naqldan  kelib  chiqib,  kelajak  avlodni 
tarbiyalashda kichik Vatan bo`lmish oila va mahallaning o`rni beqiyosdir.  
Toshkent  shahrida  XIX  asrdan  boshlab  mahalla  mavjud.  Ularning  tashkil  topishi  va 
faoliyat  yuritishi  bir  tomondan  milliy-  psixologik  xususiyatlari,  boshqa  tomondan  esa 
aholiga  yoshligidanoq  ijtimoiy  munosabatlarga  g’arq  bo’lishlariga  imkon  yaratish  bilan 
bog’liqdir.  Boshqacha  aytganda,  mahalla  mikrotsizm  bo’lib,  unda  axloqiy  tamoyil  va 
qoidalarga  amal  qilish,  marosim  va  jamoat  faoliyatining  boshqa  turlarida  ishtirok  etish 
orqali  shaxsning  yanada  kattaroq  hamjamiyatda  ijtimoiylashuvi  usullari  shakllanadi. 
Mahallaning  demokratiyalashuv,  ijtimoiylashuv,  insoniylashuv  va  mukammallashuv 
jarayonlariga  faol  ta’sir  qila  olishini  Prezident  I.A.Karimov    quyidagicha  ta’kidlab 
o’tgan: “YOki masalan mahalla-bizning jamiyat hayotida insoniy tarbiya va kelishuvning 
o’zgarmas  manbasi.  Tarixning  guvohlik  berishicha,  bizning  davlatda  daryolar  bo’yida 
paydo  bo’lgan.  Tabiat  kataklizmalari,  tashqi  hayvonlarni  birgalikda  yengish,  qiyin 
kunlarda qo’llab-quvvatlash bizning ajdodlarimizni jamoa bo’lib yashashga o’rgatgan. 
Mehribonlik,  rahmdillik  kabi  qadrli  insoniy  hislatlar  aynan  mahallada  shakllanadi. 
Bu ma’noda mahallani o’z-o’zini boshqarish maktabi, kerak bo’lsa demokratiya maktabi 
desa bo’ladi
4
. 
Ijtimoiylashuv  nafaqat  shaxsning  jamiyatda  qulayliklarga  ega  bo’lishini  ko’zda 
tutadi,  balki  shaxsning  muayyan  axloqiy  va  etnik  qoidalarni  egallashini  ham  ko’zda 
tutadi.  SHu  borada  mahalla  ijtimoiylashuvining  unikal  mexanizmi  hisoblanadi.  CHunki 
unda: 
-har bir inson amal qilishi kerak bo’lgan muayyan axloqiy qonunlar ishlab turadi; 
-muomala bir qator axloqiy tamoyillarga asoslanadi; 
-hokimiyatga ishonch va xizmat, shaxsiy namuna kuchi kattalarga hurmat, bolalar 
haqida g’amxo’rlik; 
-axloq  va  jamoatchilikning  tarbiyasi  amaliy  faoliyatga  kiritish  orqali  amalga 
oshiriladi; 
-ommaviy ong qadriyatlari mahalladan oila va shaxsga uzaytiriladi; 
-alohida shaxs hayotining asosiy bosqichlari jamoaning barcha a’zolari tomonidan 
kuzatuvda bo’ladi.