O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

G.Kirshenshteynerning  pedagogik  nazariyasi  maktablarni  bolalarning  sust  qabul 
qilinishidan  faol  harakatdagi  ehtiyojlarini  amalga  oshirishga,  ijodga  ko’ra  isloh  qilish 
g’oyasiga asoslanadi. Kirshenshteyner  ijtimoiy pedagogik tizimining asosiy tamoyillari-
bolalarni  jamiyatda  har  tomonlama  tayyorlash  uchun  mehnat  maktablarini  yaratish, 
hamkorlik  malakalarini  rivojlantirish,  davlat  manfaatiga  xizmat  qiluvchi  bolalarning 
fuqarolik tarbiyasidir.  
Jon  Dyui  pragmatik  pedagogika  asoschisi  hisoblanadi.  Uning  oliy  qadriyatlari 
amaliy  natija,  biznesda  muvaffaqiyatga  erishish  hisoblanadi.  Bu  pedagogning  xizmati 
shundaki,  u  maktab  bilan  hayotning  aloqasi,  ta’limning  individuallashuvi  kabi    ijtimoiy 
psixologik g’oyalarga murojaat qilganidir. 
Vilgelm  Lay  “Ґarakatlar  pedagogikasi”ni  yaratdi.  U  inson  faoliyati  va 
mavjudligining  fiziologik  va  psixologik  mexanizmlarini  o’zida  mujassamlashtiruvchi 
biologik  reaksiya  tamoyiliga  tayangan.  U  tarbiyaning  biologik  tomonini-tug’ma 
reflekslar,  sezgi,  reaksiyalar,  ularning  bolalar  o’yinlarida  paydo  bo’lishini  va  
ijtimoiyogik tarbiyachining reaksiyalarga ta’sirini ko’rsatgan.  
Hozirgacha  turli  davlat  olimlari  o’rtasida    ijtimoiy  pedagogikaning  boshqa 
pedagogik fanlari orasidagi o’rni borasida –bu mustaqil fan bo’la oladimi  yoki faqatgina 
yosh guruhlarini o’rganish bilan cheklanadigan pedagogikaning mustaqil bir sohasi bo’lib 
qolaveradimi, degan masaladabahs-munazara davometmoqda. 
Bu  bahslar,  yangi  fan  tushunchasining  shakllanmaganligi    ijtimoiy  pedagogika 
mohiyatini inkor etuvchi ba’zi pedagoglar nazariyalarida paydo bo’lgan. Masalan G.Noll 

---

 
149 
va  G.Boymer  (20-30  y)    ijtimoiy  pedagogikani  bolalarga  yordam  berish  va  voyaga 
yetmaganlar huquqbuzarliklarining profilaktikasi deb tushunishgan. 
 Ijtimoiy  pedagogikaning  mohiyatini  nemis  olimi  Paul  Natori  (XX  asrning  20- 
yillari)  umuman  boshqacha  ta’riflangan.  U    ijtimoiy  pedagogik  jamiyatning  tarbiyaviy 
kuchlarining  yaqinlashtirish  muammosini  xalqning  madaniy  va  axloqiy  darajasini 
ko’tarish  maqsadida  tadqiq  etadi  deb  hisoblagan.  Bunaqa  tushunish  yangi  davrning 
buyurtmasiga  ko’proq  mos  kelgan  va    ijtimoiy  pedagogika  inson  hayoti  davomida 
tarbiyalash haqidagi bilim sohasi ekanligini tasdiqlagan. XX asrning 60-yillarida  ijtimoiy 
pedagogika  huquqbuzarlik  sodir  etgan  bolalarga  yordam  berish,  bolalar  uyida  tarbiya 
ishlari o’tkazish maqsadidagi  ijtimoiy tarbiya asosi sifatida ta’rif etilaboshladi..  Ijtimoiy 
pedagogika  pedagogikani  rivojlanishi  bilan  birga  chet  ellarda    ijtimoiy  pedagogika 
sohasidagi  mutaxassislarning  kasbga  oid  faoliyati  ham  rivojlandi.  Xususan,  XX  asrning 
70-yil Germaniyada oliy ma’lumotli pedagoglar tayyorlana boshlandi. 
XX asrning50-yillariga  kelib ijtimoiy pedagogika  muammolarining  global darajaga 
yetganiga BMT Bosh  Assambleyasi tomonidan 20.11.1959 yil va 20.11.1989 yilda bola 
huquqlari  deklaratsiyasini  qabul  qilinganligi  guvohlik  beradi.  Unda  aloxida  e’tibor 
yetimlarning ijtimoiy himoyasiga, ko’p bolali oilalar, kam ta’minlangan oilalar bolalariga  
ijtimoiy yordam ko’rsatishga qaratilgan. 
Bizning  respublikamizda    ijtimoiy  pedagogika  an’ana  va  tamoyillarini  tiklanishi 
murakkab  sharoitlarda  amalga  oshmoqda;    davlat  ta’lim  standartlari,  mutaxassisliklar, 
darsliklar,  o’quv  rejalari  va  dasturlarning  yetishmasligi,    ijtimoiy  muxofazaning  davlat   
siyosati  darajasiga  ko’tarilishi  chet  el  mutaxassislari    bilan  yaqin  hamkorlik  asosida 
bo’lish kerak. CHunki Germaniya, Angliya, AQSHlarda boy  ijtimoiy pedagogik tajriba 
mavjud.